Kriskras door Rhenen

Bezienswaardigheden in het centrum
De wandeling start bij het NS-station, of op de parkeerplaatsen ernaast. Daal af en wandel onder de Rijnbrug door. Hier loop je de Cuneralaan op. Cunera is de legendarische beschermheilige tegen keelziekten, veeziekten en verdrinking. Links passeer je de Cuneraheuvel, met twaalf jonge linden. Dit was haar graf in de 4e eeuw na Christus waar wonderbaarlijke dingen gebeurde.

Alles wat je maar wilt weten over Cunera van Rhenen vind je bij de VVV en ernaast in museum Het Rondeel. Beide liggen in de schaduw van de 15e-eeuwse Cunerakerk en haar 84 meter hoge toren. Kerk en toren zijn op afspraak te bezoeken, met een gids. 

Voorbij de kerk ligt het Koningshof, dat herinnert aan ‘winterkoning’ Frederik van de Palts. Hij was in 1619 koning van Bohemen, maar werd al na één winter verjaagd uit Praag. Frederik bouwde in Rhenen een zomerpaleis. Een prachtig gebouw, maar helaas in 1815 afgebroken. Je kunt het nog wel zien op stadrhenen.nl.

Het Koningin Elizabethplantsoen is vernoemd de echtgenote van Frederik van de Palts. Elizabeth, bijgenaamd de ‘Pearl of Britain’, was de dochter van de Engelse koning Jacobus I. Bovenop de 15e-eeuwse stadswal staat de Panoramamolen. Bij de molen heb je een mooi uitzicht over de stad. 

Langs de winkels in de Molenstraat daal je af naar de Frederik van de Paltshof. Na het Duitse artilleriebombardement van mei 1940 brandde de binnenstad af. Alleen het oude postkantoor (naast de Hema) en een handvol andere panden bleef overeind. De stad werd in 1941-’42 in recordtijd herbouwd in de stijl van de Delftse School. Zie: dewegvandewederopbouw.nl.

Langs deze oeroude weg trokken reizigers, hijverbond Keulen met de Zuiderzee. De Deense koning Christiaan II bracht hier begin 16e-eeuw een nacht door met zijn minnares Dyveke. De kastelein vereeuwigde dit rendez-vous in de naam van zijn herberg.

Op de Buitenomme zie je dat de Cunerakerk aan het randje van Rhenen staat. Dat is raar, want de meeste kerken staan in het centrum. Dat het hier anders is komt waarschijnlijk door de Rijn. Toen er nog geen dijken lagen verlegde de rivier rond 1200 onverhoeds zijn loop richting Rhenen. Het water schuurde daarna 150 jaar vlak langs de heuvelrug en sleurde de laagst gelegen huizen van Rhenen mee.

Vanaf het bastion van de gesloopte Bergpoort, een van de drie stadspoorten, kijk je uit op de Betuwe. Bij het terras van restaurant ‘Het Oude Gemeentehuis’ herinnert een monument aan het bombardement van mei 1940. Met de tekst: Al leit de stad verwoest en wil daer van niet yzen, zy zal met grooter glans uit asch en stof verryzen. (uit: ‘Gijsbrecht van Aemstel’ )

Groene natuur buiten de stad
Het Viaduct over het ‘Spoorgat’ bij Rhenen speelt een rol in de novelle ‘Titaantjes’ van Nescio (pseudoniem van J.H.F. Grönloh). De schrijver vertelt hij hoe hij staande op dit viaduct beseft dat het mooie Rhenen, ‘het middelpunt van de wereld’, veel voor hem en zijn vrienden betekent. Een kwart eeuw later, tijdens de Slag om de Grebbeberg, vochten bij dit viaduct kapitein Gelderman en de laatste Nederlandse verdedigers hun verloren strijd. grebbeberg.nl/app/

Je verlaat hier de bewoonde wereld en volgt een paar kilometer bosrand. Onderweg kun je genieten van vergezichten over de Gelderse Vallei tot aan de heuvels van de Veluwe. Je passeert oude trapakkers (graften), die boeren aanlegden om te voorkomen dat hun gewas van de helling spoelde.

Bij de drie dikke beuken aan de Heimersteinselaan kun je even rechts afslaan. Na honderd meter ligt links een stukje nagebouwde loopgraaf. In mei 1940 lag hier de ‘stoplijn’, de achterste van drie kilometerslange verdedigingslinies. Op deze plek moesten de Duitsers koste wat kost worden ‘gestopt’.

Je komt bij het militair ereveld en nationaal monument op de Grebbeberg. Hier rusten ruim 850 militairen, 420 sneuvelden in de Slag om de Grebbeberg. Bij het monument is op 4 mei de jaarlijkse nationale militaire dodenherdenking. Er is een informatiecentrum van de Oorlogsgravenstichting.

Steek hier de drukke provinciale weg over en volg de mooie beukenlaan. Hier in het bos van de Grebbeberg ben je te gast in de wereld van kleine en grote zoogdieren. Reeën, kuddes konikpaarden en gallowayrunderen. Ook uilen, buizerds, vleermuizen en de zeldzame steenmater leven hier.

Op de Heimenberg ligt de grootste en oudste walburg van ons land. Hij lag er al in 700, toen Franken en Friezen hier elkaar bestreden. Wie het ook bouwden, met hun primitieve gereedschap verrichtten ze een enorme klus. Er ligt nu een aardfort van 5 hectare, omgerekend 10 voetbalvelden. Over bouwers en bewoners is nog niets bekend.

De Koningstafel in Rhenen
Naast de ruïne van het boswachtershuis uit 1840 ligt een heuvel met de vier linden: de Koningstafel. Hier rustten Frederik van de Palts en Elisabeth Stuart uit van de jacht. Net als wij keken ze van 52 meter hoogte uit over rivierenland. Vandaag ligt aan de voet van de berg natuurreservaat De Blauwe Kamer, broedplaats van lepelaars, aalscholvers en zo’n 60 andere vogelsoorten. Ook de grote visarend komt er op bezoek.

Via een stalen trap daal je van de Koningstafel naar de Cuneralaan, een onverhard pad langs de Bisschop Davidgrift. Door dit kanaal stroomde in tijden van oorlog Rijnwater de Gelderse Vallei in. Een waterlinie (Grebbelinie) moest de naderende vijand tegenhouden. Aan de overkant van het kanaal zie je de groene wallen van bastions. Deze verdedigingswerken moesten verhinderen dat de vijand de brug over Grebbesluis bereikte.

Voor je ligt de Rijnbrug. Voor mei 1940 was dit een spoorbrug. In WOII is hij twee keer vernield: in 1940 opgeblazen door het Nederlandse leger, in 1944 door Engelse bommenwerpers. Pas in 1957 lag er een nieuwe verkeersbrug. Dat was in de tijd van de Koude Oorlog. Daarom is in de pilaar met de peilschaal ruimte uitgespaard voor een explosieve lading.

Ben je nog lang niet uitgekeken op deze omgeving? Probeer dan ook eens route 549762 over de Grebbeberg of een wandeling in de omgeving van Soest.