Rondje Veluwezoom Landal Coldenhove, Velp, Loenen

KP 73 Onzalige Bossen
De ‘Onzalige Bossen’, het prikkelt je verbeelding van een uitgestrekt wild woud waar struikrovers zich schuil houden. Deels klopt dat ook, het is een van de oudste bosgebieden op de Veluwe, waar in het verleden eiken selectief werden gekapt voor geriefhout of voor de leerlooierijen. Een andere verklaring voor de naam die meer gangbaar is, is dat ‘onzalig’ of ‘on-saelig’ een verbastering is van armzalig. Dat de arme bodem alleen geschikt zou zijn voor bosbouw en niet voor landbouw.
Je vind deze bossen aan de linkerzijde van het fietspad.
?

Kp 66 Rozendaalsche veld (tot Kp17)
Het Rozendaalsche veld (ook geschreven als Rozendaalse veld) is een heidegebied op de Veluwe in de gemeente Rozendaal bij Velp.
Het gaat om een vrij groot en hooggelegen heideveld met tamelijk veel reliëf en vrij grote hoogteverschillen. In de buurt van het Rozendaalse zand ligt het Signaal Imbosch, het hoogste punt van de Veluwe (110 meter). Deze maken het gebied voor de recreatie erg aantrekkelijk. Het gebied meet al met al 542 ha. Het sluit naar het oosten en noorden zodanig nauw aan bij Nationaal park Veluwezoom dat het landschappelijk gezien één geheel vormt met de Rheder- en Worthrhederheide, het centrale heidegebied in dit nationaal park. Naar het westen sluit het aan bij het Rozendaalse Bos.
In het zuidwesten ligt het Rozendaalse Zand. Deze middelgrote zandverstuiving is/wordt vanaf 2009 van circa 17 ha bos ontdaan om het zand weer actief te laten stuiven.
Een andere naam voor het gebied is de Velperhei. Vroeger werd het dan ook beheerd door de 'geërfden van het dorp Velp', een oude marke-organisatie die nog altijd bestaat en rechten en enige invloed doet gelden bij beslissingen rond het beheer van het gebied. Op 5 februari 1920 is het gebied door de 'geërfden van het dorp Velp' onder strikte voorwaarden overgedragen aan de gemeente Rheden. Ter herinnering hieraan bevindt zich aan de Pinkenbergseweg te Rozendaal nog een gedenkteken in de vorm van een stenen bank, precies ter hoogte van de plek waar toentertijd een heuse rodelbaan was aangelegd.
Op het Rozendaalse veld staat sedert 1949, als markant punt, een brandtoren die door de brandweer (het 'Veluwse Bosbrandweer Comité') tot omstreeks 1978 werd gebruikt voor het ontdekken van bos- en heidebranden. In 1989 is deze op initiatief van een speciaal hiervoor in het leven geroepen stichting gerestaureerd.
Kp 17
Stop 1: Duitse dorp - Teerose II
Op het eerste oog zijn het vreemde trapezevormige bouwsels. Wat doen die betonnen blokken in het bos? Net als eerder tijdens de wandeling zijn hier sporen van de oorlog te vinden. Om de capaciteit van Teerose I uit te breiden werd, vlakbij het hoogste punt van de Veluwe ‘Signaal Imbosch’(109m boven NAP), Teerose II gebouwd. De stelling was een exacte kopie van die bij Terlet. Er stonden vijf torens en identieke bijgebouwen waaronder een evaluatiegebouw en woonbarakken. Deze plek wordt nog steeds het ‘Duitse dorp’ genoemd. De betonnen resten die je hier ziet, vormden de fundering voor een van de torens.Naast hun werk voor het radiopeilstation sleten de Duitse bewoners de tijd door een toegangspoort en meubels te timmeren met houten stammetjes uit het bos. Er was zelfs een aangelegde tuin met struiken en bloemperkjes. Kunstenaar Eugène Terwindt maakte een kunstwerk voor deze locatie met de tekst ‘Lager kan een mens niet zakken’. Het spiegelbeeld van dit kunstwerk is te vinden in de uiterwaarden bij Dieren op het laagste punt van de gemeente Rheden: ‘Hoger kan een mens niet stijgen’.
Stop 2: Brandtoren
Deze 34m hoge brandtoren werd van 1949 tot 1978 gebruikt om brand te signaleren op de hei of in het bos. Een brandwachter kon via een aangelegd telefoonlijntje het plaatselijke brandweerkorps waarschuwen. Alarm! Brand! De toren werd overbodig na de komst van verkenningsvliegtuigjes. De meeste brandtorens zijn verdwenen van de Veluwe. Maar de Stichting Brandtoren Rozendaalse Veld redde dit exemplaar van de sloop en liet hem restaureren. Je kunt de brandtoren beklimmen tot de eerste omgang. Op heldere dagen reikt het zicht in het westen tot aan Ede; in het noorden verschijnt Deventer aan de horizon.
Vervolg route:
Rheder- en Worth-Rhederheide
De route komt langs om de Rheder- en Worth-Rhederheide heen. Die kun je van hieraf zien liggen aan de rechterkant. Het is een rustgebied dat niet toegankelijk is voor mensen, zodat de dieren er ongestoord kunnen leven. Even verderop kom je een bankje tegen van waaruit je het hele gebied goed kunt overzien. Hier in het westelijke deel van de route kun je bij oostenwind het burlen soms horen.
?
KP 32 Hessengat
Ter hoogte van knooppunt 32 ligt het Hessengat. De wegen in de buurt van Terlet waren transportwegen voor internationaal vervoer. Het Hessengat - een waterkolk vlakbij - suggereert dat de paarden van de 'hessenwagens' uit Duitsland hier water konden drinken. Tot het vrachtgoed van die wagens hoorden de beroemde gerookte Westfaalse hammen die ook in Holland gewild waren.
?
?
KP 28
Stop 1: Kop Vrijenbergerspreng
Je fietst nu door natuurgebied Hoeve Delle. Aan de linkerkant van het pad zie je beneden een van de twee koppen van de Vrijenbergerspreng liggen. Het begin, de bron van de spreng, wordt sprengkop genoemd. De meeste sprengen worden gevoed door een aantal sprengkoppen.
Sprengen zijn door mensen gegraven beken die voornamelijk voorkomen op de stuwwal van de Veluwe. Op de plaats waar het grondwater wordt aangeboord, de sprengkop, gaat het water stromen. De oudste sprengen op de Veluwe stammen uit de 16e eeuw en werden vooral gebruikt voor het aandrijven van watermolens, het maken van papier, het malen van graan en wasserijen.
De rechthoekige vorm van deze spreng is kenmerkend voor de sprengen die in de negentiende eeuw zijn aangelegd om het Apeldoorns Kanaal van voldoende water te voorzien. Voldoende water betekende dat scheepvaart mogelijk was op het kanaal. De met de hand gegraven kanaalspreng werd in 1869 aangelegd door Rijkswaterstaat.
Wist je dat de neerslag die op de Veluwe valt soms wel honderden jaren onderweg is voordat deze de sprengkop bereikt? Het regenwater wordt ondergronds gefilterd en opgeslagen in verschillende aardlagen.
Aan de rechterkant zie je een graasweide waar je ’s avonds tegen zonsondergang kans hebt om wild te spotten. Kijk op de route door het bos goed om je heen, waarschijnlijk ontdek je wel wroetsporen van wilde zwijnen. Zomers genieten ze volop van de bosbessen die in het bos en langs de beek groeien.
Stop 2: Ereveld Loenen
Op Ereveld Loenen liggen Nederlandse oorlogsslachtoffers begraven. Mannen, vrouwen en kinderen. Burgers en militairen die op verschillende plaatsen en onder verschillende omstandigheden sinds 9 mei 1940 zijn omgekomen.
Op 18 oktober 1949 opende H.K.H Prinses Wilhelmina het ereveld waar nu bijna 4000 Nederlanders begraven liggen. Regelmatig vinden hier nog herbegravingen plaats. Openingstijden: dagelijks van 9 – 17 uur.
Kapel en monument
In deze kapel staat een eikenhouten schrijn met 42 gedenkboeken waarin de namen van circa 130.000 Nederlandse oorlogsslachtoffer zijn opgenomen. Dagelijks wordt hiervan een bladzijde omgeslagen. Links naast de kapel staat het monument 'De Vallende Man' van de beeldhouwer Cor van Kralingen. Bij dit moment vindt ieder jaar op 4 mei een kranslegging plaats.
Stop 3: Kleine Waterval
Je hoort het ruisende water van de Kleine Waterval. Deze waterval kent een verval van 6 meter. Zo’n 1,5 km verder stroomafwaarts kom je aan bij de indrukwekkende Grote Waterval: een geliefde speelplek voor kinderen bij warm zomers weer.
Wist je dat de temperatuur van het water in de spreng het jaarrond ongeveer 8-10 °C blijft?
Vanaf de sprengkop tot aan de monding van het Apeldoorns Kanaal heeft de Vrijenbergerspreng een verval van ruim 20 meter over een lengte van ongeveer 6 km. Om te voorkomen dat de grote hoogteverschillen tot teveel erosie zou leiden, en er dus teveel zand het kanaal in zou spoelen, zijn stenen stuwen en watervallen in de beek aangelegd. Deze breken de stroomsnelheid van het water.
Stop 4: Grote Waterval
Je bereikt nu de hoogste waterval van Nederland. Het water maakt hier een verval van ruim 15 meter! Met het kletterende en spetterende water is dit een heerlijke plek om verkoeling te zoeken op warme zomerse dag.
Verderop zie je het water steeds sterker rood kleuren. De verkleuring ontstaat door ijzerverbindingen in het grondwater. Zodra die reageren met de zuurstof in het water, ontstaan er nieuwe ijzerverbindingen die als een rode neerslag het water deze rode kleur geven.
In het laatste deel van de spreng wordt de begroeiing rijker: varens, geel bloeiende wederik, de witte schermbloemen van de gewone berenklauw, echte valeriaan en de oranje bessen van de lijsterbes.
?
KP 51
Stop 1: Veluwse Stoomtrein Maatschappij
De spoorlijn waar je nu bent, verbindt Apeldoorn met Dieren. Het 32 km lange traject is in 1879 geopend en al in 1947 is het personenvervoer beëindigd. Tegenwoordig is de lijn in gebruik als toeristische attractie. De Veluwse Stoomtrein Maatschappij (VSM) onderhoudt de treindiensten op deze oude spoorlijn. Ouderwetse treinstellen, voortgetrokken door stoomlocomotieven, vervoeren vooral toeristen. Tussen Apeldoorn en Dieren stopt de trein op een vijftal stations, waaronder dat van Loenen.
Mede door de komst van het treinverkeer is het Apeldoorns Kanaal nooit een succes geworden. Voor de economische ontwikkeling van Apeldoorn is in 1825 in opdracht van koning Willem I het Apeldoorns Kanaal gegraven. Het 52 km lange kanaal vormt de verbinding van de IJssel bij Dieren naar de IJssel bij Hattem en had als doel goederenvervoer over water.
Al gauw bleek het kanaal niet te voldoen aan de eisen van de vrachtschepen, het sluis- en bruggeld de kosten voor onderhoud niet dekte en werd met de industriële ontwikkeling het scheepsvaartverkeer ingehaald door het treinverkeer en later het wegverkeer. In 1972 is het scheepvaartverkeer over het Apeldoorns Kanaal stilgelegd.
Stop 2: Monding Vrijenbergerspreng
Je komt nu aan bij de uitmonding van de Vrijenbergerspreng in het Apeldoorns Kanaal, een cultuurhistorisch monumentje. Met de bijbehorende sluizen, kaden en sluiswachterswoningen is het Apeldoorns Kanaal van cultuurhistorische en landschappelijk waarde. Het verstilde landschap heeft een hoge belevingswaarde: gevarieerde oevers met rietkragen, bloeiende planten en de oeverbegeleidende bomen waar je het zonlicht prachtig doorheen op het water ziet schijnen. Aantrekkelijk om op de fiets van te genieten, of vanaf het water in kano of waterfiets.
Het zuidelijk deel van het Apeldoorns Kanaal is botanisch zeer waardevol. Hier komen zeldzame plantensoorten voor die gebonden zijn aan relatief voedselarm en zacht water. Rond de monding van de Vrijenbergerspreng kun je de prachtige waterviolier zien bloeien.
Om de verdroging van de Veluwe te verminderen is iets verderop is een speciaal inlaadpunt gebouwd om water uit het Apeldoorns Kanaal naar de infiltratievennen in natuurgebied Hoeve Delle te transporteren. Voor drinkwater wordt hier door Vitens maximaal 2 miljard liter water opgepompt. Je kan de drinkwatervennen zelf bekijken!
De vennen liggen 2 km westelijk van de Kleine Waterval.
?
Deze route is zelf samengesteld.