Kapiteinshuis - Nieuwe en Oude Pekelaroute

Beschrijving, beziens- en wetenswaardigheden
U start bij het Kapiteinshuis op de ds. S. Tjadenstraat C 96, waar meestal de Familietrouw voor de wal ligt. Deze zijde van het diep wordt in Pekela ‘landskaante’ genoemd, dat is de rustige kant.
(Als u met de auto bent: die kunt u goed parkeren aan de overkant, nabij het plantsoentje aan de Beukenlaan.)
U vertrekt aan de stille kant naar het Zuiden, dat is naar de sluis en blijft aan ‘landskaante’.

Bij de (middelste) sluis ziet u de voormalige sluiswachterswoning. Tegenover de sluis zijn bij cafetaria De Sluis versnaperingen te verkrijgen! Bij de sluis gaat de dominee S.Tjadenstraat over in de dokter H. Brouwerstraat.
U fietst verder het diep langs en ziet nog enkele Kapiteinswoningen c.q. boerderijen.
De laatste timmerfabriek van Pekela ziet u aan uw rechterhand, aan de overkant van het diep. Eerder waren er zeer vele.
Alle kerken (dat zijn er diverse!) staan aan de andere kant van het diep, de ‘daipskaante’.De eerste is de Baptisten kerk en na de bocht de Rooms-Katholieke kerk.
De bruine kleur van het water is afkomstig van het ‘oer’, het erts dat eerder wel gewonnen werd, met name in Oude Pekela. Realiseert u zich dat dit hele gebied eerder bedekt was met 5 - 10 meter veen! Dat is, te beginnen in Winschoten, vanaf 1600 afgegraven. Uit het veen werd turf gewonnen en zo werd in ± 250 jaar afgraven het Stadskanaal bereikt en ging men daar verder. Deze streek wordt dan ook wel de ‘oude’ Veenkoloniën genoemd (samen met Hoogezand-Sappemeer en Muntendam / Veendam).

Via respectievelijk de Jan Oldenburgerstraat, de J.R. Stuutstraat en de Jacob de Weerdstraat, nog steeds aan 'landskaante', komt U bij de volgende sluis, de ‘bovenste’ met een voormalige camping. Hier staat de sluiswachterswoning aan ‘daipskaante’. Bij de brug, iets verderop, gaat de J. de Weerdstraat over in de Molenstraat, de molen ziet u aan de overkant van het water in de verte al staan. Molen de Zwaluw produceert nog volop en u kunt overdag de winkel bezoeken.

De fietsroute gaat naar rechts óver de Eendrachtsklap en verder op de Eendrachtsweg. Hier kunt u op de landbouwgrond zeer diverse producten tegenkomen: mais, aardappelen, bieten, hennep, graan etc. In de verte ziet u al de grote witte silo staan van de voormalige aardappelmeelfabriek Pekela & Omstreken. In de flauwe bocht gaat u rechtsaf, de weg gaat over in een fietspad en aan het eind ziet u dat dit de Slingerlaan is! Dan bent u al bij de silo en ziet u nog een restant van de Ommelanderwijk. Dat is de naam van het diep én van het dorp. Aan de overzijde ziet u een fraai voorbeeld van een veenkoloniale boerderij. Rechts ziet u ook een fabriek, dat is één van de twee resterende kartonfabrieken in Pekela. De grondstof hier is altijd (oud-)papier geweest.

U gaat linksaf, van knooppunt 63 naar 62 en volgt daarbij het fietspad langs de weg. De weg was eerder het diep (wijk genoemd) dat van Veendam naar Pekela ging. De wijk is helemaal gedempt, zoals veel veenkoloniale vaarten. U fietst naar het centrum van het dorp, daar is een infobord over de wijk en een standbeeld van een veenwerker.

Net voor het standbeeld gaat u rechtsaf naar knooppunt 25, richting Oude Pekela. Deze straat is het Noorderkwartier en u gaat door de Drieborghtunnel en komt op Zuidwending. Dat was ook een diep waarover de turf werd afgevoerd, richting Veendam en verder.

Bij knooppunt 25 volgt u rechtsaf het fietspad naar knp. 85, de hele (rechte) weg af. Aan weerszijden ziet u vele voorbeelden van boerderijen en rentenierswoningen. In het begin van de 19e eeuw reed hier ook een tram langs tot aan Nieuwe Pekela, waar de remise nog bestaat.

U komt in een flauwe bocht bij knooppunt 85 en zou nu rechtdoor kunnen naar Nieuwe Pekela om de route te bekorten, maar wij adviseren u linksaf te slaan naar Kibbelgaarn en knp 23 resp. 87 en dan rechtsaf naar 22. Op die weg ziet en ruikt u nieuwe activiteiten van een varkens- en kippenfarm. In de verte links ziet u de voormalige melkfabriek die nu puinbreker is. Rechts in de verte ontwaart u al de spitse toren van de RK-kerk in Oude Pekela.

Bij knp 22 gaat u rechtsaf, Meedernerveen op en slaat na ±1.5 km rechtsaf het fietspad langs het bos op. Dat volgt u tot de Raadhuisweg en slaat daar rechtsaf, tot de rotonde. Links ziet u een put voor gaswinning. Voorzichtig bij het oversteken van de N 367. U gaat Oude Pekela in, of bezoekt het restaurant of koopt een versnapering bij het benzinestation (dat kan ook verder in het dorp….!).

De weg vervolgend, over de 2e rotonde komt u bij het Pekelder Hoofddiep uit. Iets daarvoor staat links het gemeentehuis van de gemeente Pekela, met de molen De Onrust, een voormalige koren - en pelmolen. Rechts kunt u het winkelcentrum niet missen!

U gaat voor de brug rechtsaf. U kunt naar de andere kant van het diep gaan, over het witte bruggetje, de Lubbermansdraai, en dan rechtsaf de Hendrik Westerstraat op. U kunt ook de 'daipskaante' nog even volgen voor een ijsje bij de ijssalons en bij de volgende brug het Pekelder Hoofddiep oversteken. U vindt hier ook het beeld van de Scheepsjagers, met toelichting. We raden u aan wel aan ‘landskaante’ uw weg te vervolgen, daar is het beslist rustiger fietsen!

Even later passeert u de Katholieke kerk aan de overkant en direct daarna tegenover het bruggetje links het Dollard College Pekela, school voor voortgezet onderwijs. Die staat op het terrein van de voormalige strokartonfabriek Albion, waarnaar de brug genoemd is. Vrijwel alle karton werd met een eigen schip naar Engeland vervoerd. Stro leverde mooi geel karton op en daar hield men in Groot Brittanië van! Van oud-papier komt meer grijs karton.

U rijdt ondertussen op de H. Hindersstraat. Nabij de Koenemansbrug (fietsknooppunt 4) komt u nog drie lang bestaande fabrieken tegen. Eerst aan de linkerhand het zeefdoekbedrijf Drenth en direct daarna/erachter de laatste Groninger steenfabriek van Strating. De brandstof hiervoor, turf, was ruim voorhanden en de klei werd per boot van elders aangevoerd. Rechts, aan de overkant, ziet u de al langer dan 100 jaar bestaande kartonfabriek de Kroon, nu Soludis geheten.

De weg vervolgend komt u weer in Nieuwe Pekela, en ziet op de scheiding van de beide Pekela’s rechts de Lutherse kerk staan, met daarachter het enige Lutherse kerkhof in Nederland.

Bij de volgende brug is knooppunt 84; links, bij de driesprong, ziet u nog een fraai voorbeeld van een wijk, een vaart die kilometerslang het veld in gaat en waar langs vroeger de turf werd afgevoerd in pramen. Later vervoerden die pramen de aardappelen en dergelijke naar de fabrieken.

U bent dan bijna bij de 3e sluis, in het Gronings een ‘verlaat’ genoemd, wat in feite de eerste is omdat de turfwinning vanuit hier naar ‘boven’ ging. Boven te verstaan als de plek waar het water vandaan komt en dan is het hier ‘beneden’. Even verder ziet u de voormalige Doopsgezinde kerk, nu repetitieruimte van het mannenkoor Albatros. Alle werkers in het veen brachten destijds hun eigen geloof mee, vandaar de diversiteit in kerkgebouwen.

Nabij het viaduct, de provinciale weg N 366 gaat hier over het diep, zijn diverse huizen in reliëf aangebracht, als herinnering aan de gesloopte woningen ten behoeve van deze weg. U bent dan het TIP, bij camping Wel Wait al gepasseerd en bijna aan het eind van deze route.

U kunt gewoon de weg aan landskant vervolgen en komt dan uit bij het museum.
Bij de Poortmanswijk, knooppunt 83, passeert u nog het fraaie bruggetje over deze wijk die de verbinding met Alteveer vormde en nu voor de waterafvoer nog van belang is.

We hopen dat u genoten hebt van deze fietstocht door het hart van een van de oudste Veenkoloniën. In museum Kapiteinshuis kunnen ze u meer en uitgebreider vertellen over de historie van deze streek.