Heerder Bevrijdings Fietstocht

Op dit monument staan de namen van de inwoners van Heerde die tijdens de oorlog zijn gevallen. De namen op de panelen 1 t/m 3 (v.l.n.r.) zijn verzetsmensen en burgers die in de oorlog omgekomen zijn. Op het rechterpaneel ziet u namen van hen die in voormalig Nederlands Indië gesneuveld zijn. Op 19 april 2012 is aan linkerzijde een plaquette toegevoegd met de namen van de Joodse inwoners van Heerde die in de oorlog zijn weggevoerd.

Crash 24-1-1945 (Ger. Kerk Vrijgemaakt, Bonenburgerlaan 66/68 – tussen knooppunt 94 en 4)
Op 24 januari 1945, omstreeks 4 uur ‘s middags, sloeg een mitrailleur-trommel van een jager door het dak van dit kerkgebouw. Het toestel, een Typhoon, stortte neer achter de kassen van bloemisterij van Leeuwen (schuin achter deze kerk). Vanwege motorpech kon het toestel, behorend bij het 183e Squadron van de R.A.F., de thuisbasis Gilze-Rijen in Noord Brabant, niet meer halen. De piloot Paul ‘d Albenas verliet het toestel per parachute en kwam ongedeerd in de omgeving van Kolthoorn aan de grond. Na 10 dagen verblijf bij de fam. Draayer in het Veen, werd hij naar Apeldoorn overgebracht. Na veel omzwervingen wist hij uiteindelijk op 12 maart 1945 via de Biesbosch bevrijd gebied te bereiken.

Bonenburgersluis (Kanaaldijk nabij huisnr. 9 – tussen knooppunt 4 en 96 )
Hier trok op 17 april 1945 een verkenningseenheid van het Canadese leger over de sluis en ging via het bos van Altena naar de Bonenburgerlaan. Zij gelden als de bevrijders van Heerde. Zij waren door de verzetsman G. van Huffelen uit Veessen opgehaald bij Fortmont aan de overzijde van de IJssel en via Veessen en de Kerkdijk hier naar toegebracht. Zij werden in contact gebracht met H.A. van Apeldoorn, die optrad als plaatselijk commandant van de Binnenlandse Strijdkrachten. Er bleek slechts nog een Duitser in het dorp te vinden, deze werd door de Canadese patrouille krijgsgevangen gemaakt en meegenomen naar Wijhe.

Crash 30-1-1944 Hollewand (tussen knooppunt 58 en 28)
Bij de Hanken, die u beneden aan de dijk ziet liggen, boorde zich op 30 januari 1944 een Duitse jager in de grond. Boven Veessen had zich een luchtgevecht afgespeeld, waarbij deze jager het onderspit delfde. Vanwege het drassige terrein verdwenen toestel en piloot direct enkele meters onder de grond. In 1956 zijn er pogingen gedaan om de jager met stoffelijke resten te lichten. Het toestel was toen al zo diep weggezakt dat berging onmogelijk bleek. Wat voor type jager dit is geweest en wie de piloot was, is niet bekend.

Crash 11-01-1944 (Stokveldseweg t/o huisnr. 11 – tussen knooppunt 43 en 20)
Boven Markluiden ontplofte op 11 januari 1944 een Amerikaanse bommenwerper van het type B17G, reg.nr. 42-31175. Het toestel dat deel uitmaakte van het 326-ste squadron en 92 BG was tijdens een missie boven Duitsland door een FLAK-batterij geraakt en daardoor was een van de brandstoftanks in de vleugel opengereten. Vlak voor het oversteken van de IJssel was de situatie onhoudbaar, omdat de vleugel vlam. Daarom verlieten een aantal vliegers het toestel per parachute en kwamen in de omgeving van Wijhe en Deventer aan de grond. Een viertal anderen sprongen juist voordat het toestel explodeerde en kwamen in de omgeving van de Oenerweg aan de grond. Het staartstuk, met daaraan de buikkoepel, kwam in dit weiland terecht. Hierin bevond zich James Farrel, die de crash niet overleefde. Een ander gedeelte van het toestel, kwam in een weiland achter de kwekerij van Vorderman, aan de Weteringdijk neer. Tussen die wrakstukken vond men het lichaam van Richard Sperry. Beiden werden op de Algemene begraafplaats te Heerde begraven. Hun stoffelijke resten werden na de oorlog gelicht en overgebracht naar Margraten. Sperry werd daar herbegraven en Farrel werd voor teraardebestelling overgebracht naar de Verenigde Staten.

Monument Klementbrug/Oenerweg (nabij knooppunt 20 aan begin Oenerweg)
In de vroege morgen van 13 april 1945 werden hier zes verzetsmensen uit Heerde en Elburg door Duitse militairen gedood. Daarna werden nog eens als represaille vijf omwonenden gefusilleerd. De verzetsmensen bevonden zich hier om het opblazen van de brug door terugtrekkende Duitsers te voorkomen. De volgende personen verloren hierbij het leven: A. van Apeldoorn, G.J.H. van Apeldoorn, B. van Dijk, H. Hulst, J.G. Pleiter, N. Rambonnet, G.J. Haverkamp, J. Stoffer, J. Roke, G.H.M. van der Vegt en K. van Lohuizen.

Crash 26-08-1944 Heerderstrand (knooppunt 81)
Rond 1 uur ‘s middags op zaterdag 26 augustus 1944 crashte op de plaats waar nu het Heerderstrand ligt, een Boeing 17G, reg.nr. 4297204, Squadron 547 en 385ste BG. Alle bemanningsleden verlieten per parachute, het toestel. Een van hen werd door Duitse militairen, die op het schietterrein aan het oefenen waren, hangend aan zijn parachute in de lucht doodgeschoten. Een ander bemanningslid werd ‘s avonds in de buurt van de Eper sprengen door het verzet met een auto opgehaald en overgebracht naar Het verscholen dorp in de bossen bij Nunspeet. Na veel omzwervingen werd hij in mei 1945 in Sliedrecht bevrijd. De overige 8 bemanningsleden werden in de omgeving van de Kamperweg, ter hoogte van de Zuidweg, krijgsgevangen gemaakt en afgevoerd naar de Margrietkazerne in Wezep. Ze kwamen uiteindelijk terecht in een krijgsgevangenkamp in Duitsland en keerden na de bevrijding terug naar de Verenigde Staten. 

Crash 7-04-1942 (knooppunt 83)
In de vroege ochtend van 7 april 1942, omstreeks 4.20 uur, stortte op deze plek een 2-motorige bommenwerper neer van het 455-ste squadron van R.A.A.F. (Royal Australian Air Force). De piloot was een Engelsman, de overige bemanningsleden waren Australiërs. Allen verloren hierbij het leven. Dit toestel, een Hampden, was vanwege zijn lage snelheid een gemakkelijke prooi voor de veel snellere Duitse jagers. Daarom werden ze ook wel ‘flying coffins’ (vliegende doodskisten) genoemd. De bemanningsleden C. Gammie, Mc Ilrath en T. Roberts werden op 13 april 1942 teraardebesteld op de begraafplaats Rusthof in Leusden. De Engelse piloot A. Wincott werd pas op 17 april 1942 gevonden en op 23 april 1942 ook in Leusden begraven.

Crash 20/21-07-1944 (tussen knooppunt 30 en Kamperweg)
In de nacht van 20 op 21 juli 1944 stortte omstreeks 1 uur ‘s nachts op deze plek een bommenwerper van het type Halifax MK III neer. 

Het toestel van het 578-ste squadron van de R.A.F. met reg.nr. MZ511 was neergeschoten door een Duitse nachtjager. Hierbij kwamen de volgende bemanningsleden om het leven: Alastair Hope-Robertson, David Jones, Gwyn Jones, George Johnson en Reggie Gunn. Aan de begroeiing is nu nog duidelijk te zien dat hier gevaarlijk stoffen als kerosine en lysol, dat voor de koeling van motoren werd gebruikt, bij grote hoeveelheden in de grond terecht zijn gekomen. Let vooral op het ontbreken van grote bomen! Jack Smith, de navigator, wist zich met behulp van zijn parachute in veiligheid te brengen, maar brak helaas bij de landing zijn enkel. Na een dag of wat hier door het bos te hebben gestrompeld werd hij tenslotte door de Duitsers gearresteerd en belandde uiteindelijk in het krijgsgevangenkamp Barth, aan de Oostzee. 

Het zevende bemanningslid Ken Parsons is waarschijnlijk door de explosie van het toestel naar buiten geslingerd. Hij belandde op een bospad hier vlakbij en werd door het verzet verder geholpen. Op 10 maart 1945 wist hij na veel omzwervingen uiteindelijk via de Biesbosch bevrijd gebied te bereiken.

Aan deze kant van de weg crashte op 6 november 1944 een bommenwerper van het 50-ste squadron van de R.A.F. met een bommenlast van 14x1000 pond aan boord. Deze neerstorting veroorzaakte een enorme explosie, waardoor een grote krater ontstond en zelfs tot in de Veessen de ramen sprongen. Het toestel met serienr. LM-62 8 had de volgende bemanning aan boord: Robert Edward Rennie, George Amos Dunkelman, William Darby, Ralph Andrew Dowling, Frederick Arthur Horning, Michael Arthur Cook, George Thompson Gilbert Terris. Allen verloren hierbij het leven en werden begraven op de Algemene begraafplaats aan de Mr. Nijhoffstraat in Heerde. Het huisje van Frans Sellies, juist gelegen aan de andere kant van de weg, werd door de explosie totaal vernield. Hierbij raakte zijn vrouw en een van de kinderen gewond. Het mag een wonder heten dat hierbij niet meer slachtoffers zijn gevallen.

Route aangeboden door: Wij zijn Heerde