Open Monumentendag 2023 - Route Zuidwest

Omschrijving

Deze fietsroute is speciaal gemaakt voor Open Monumentendag 2023. Via de landelijke website van Open Monumentendag kunt u meer informatie vinden over de deelnemende panden. Hier kunt u ook een programmaboekje in PDF downloaden. Of bekijk alle routes van dit weekend via Bezoek Hollands Kroon.

U kunt elk punt op deze route gebruiken als begin- of eindpunt. 

Korte beschrijving Zuidwest

Het voormalige vissersdorp Kolhorn is gelegen aan de Westfriese dijk. Het is niet moeilijk voor te stellen dat dit ooit een havenplaats aan de Zuiderzee was. Door de inpoldering ligt het nu in het Westfriese landschap. Kolhorn is net zoals Barsingerhorn een beschermd dorpsgezicht. De oude kernen met monumentale boerderijen en karakteristieke panden worden op deze manier beschermd. Haringhuizen kreeg samen met Barsingerhorn in 1415 stadsrechten van graaf Willem VI. 

Tramabri

Heerenweg naast 1, Barsingerhorn

De tramabri werd rond 1910 samen met drie identieke abri’s gebouwd. De abri was gesitueerd bij de plaats waar de trambaan de Heerenweg kruist. 

De opdrachtgever voor het wachthuisje was de N.V. Tramweg Wieringen – Schagen. De organisatie ging een exploitatieovereenkomst aan met de Hollandse Spoorweg Maatschappij. 

Voor het baanvak Schagen – Barsingerhorn, dat al vanaf 1898 onderdeel uitmaakte van de tramlijn Schagen naar Hoorn, werd door de Stoomtram Maatschappij West-Friesland het medegebruik verkregen. Bij Barsingerhorn splitste de tramlijn van de N.V. Tramweg Wieringen – Schagen zich af en ging over een eigen baan in de richting van Wieringerwaard en het eindpunt Van Ewijcksluis, waarvandaan een aansluitende veerdienst met het eiland Wieringen werd onderhouden. 

Op 1 maart 1912 werd de tramlijn geopend. In 1936 volgde al de sluiting. 

De abri is rond 2000 grondig hersteld, waarbij het materiaal voor het grootste deel is vernieuwd. Het spoor is niet meer aanwezig. Het tracé/de spoorlijn is bij het herstelde gebouw en op andere plekken nog zichtbaar in het landschap. 

Willibrorduskerk

Dorpsstraat 9, Haringhuizen

De Willibrorduskerk met zijn indrukwekkende geschiedenis vormt nog altijd het hart van het kleine dorpje Haringhuizen in de kop van Noord-Holland. De kerk aan de Dorpsstraat 9 staat verhoogd op een terp en stamt uit de 14^e eeuw. Het interieur is sfeervol en in prachtig staat, bevat een preekstoel en doophek uit 1654. Door het ontbreken van kerkbanken is de sfeervolle ruimte geheel naar eigen inzicht in te delen.

Op de vloer zijn nog altijd de oude grafstenen te bewonderen. In de kerk staat een volledig gerenoveerd Engels orgel dat door vele organisten geroemd wordt. Deze kerk wordt gebruikt voor diverse activiteiten. Te denken valt aan: trouwen en rouwen, concerten en als inspirerende vergader-locatie. Zelfs is de ruimte af en toe in gebruik als yoga-studio of meditatie-ruimte.

Op zaterdag en zondag is de Willibrorduskerk te bezoeken. 

De afgelopen jaren was er altijd muzikale begeleiding aanwezig in de kerk. Wat er dit jaar voor activiteit wordt georganiseerd is nog een verrassing. 

Meer informatie op de website van Stichting Oude Hollandse Kerken.

Landhoofden tramlijn

Weereweg tegenover 124, Lutjewinkel

Deze twee landhoofden, aan weerzijde van de sloot, zijn gebouwd in 1897 – 1898 in opdracht van de N.V. Stoomtramwegmaatschappij ‘Westfriesland’ als onderdeel van de stoomtramlijn Wognum – Schagen, die vanaf de opening op 30 oktober 1898 tot 1 februari 1930 in gebruik is geweest. 

De brug tussen de beide landhoofden is verdwenen, maar de landhoofden zijn nog aanwezig. Het tracé van de tramweg, in de richting van Lutjewinkel afbuigend en richting Barsingerhorn rechtlijnig, is nog herkenbaar in het landschap. In 1985 werd op initiatief van de Stichting Historisch Niedorp aan de zuidoostkant van de landhoofden 30 meter spoorlijn gereconstrueerd. Om dat stuk spoor voor voetgangers toegankelijk te maken is een reversibele houten voetbrug over de landhoven gerealiseerd. 

De landhoofden zijn altijd te bezoeken. Informatiebord is aanwezig. 

Gemaal de Waakzaamheid

Weereweg 18a, Lutjewinkel

Gemaal de Waakzaamheid werd in 1959 gesticht. Het gemaal was oorspronkelijk uitgerust met twee horizontale schroefpompen, fabricaat Stork, die werden aangedreven door viercilinder Stork-Ricardo dieselmotoren. 

In 2003 is het gemaal gemoderniseerd. Daarbij werden de pompen gereviseerd en werden de dieselmotoren vervangen door elektromotoren. De capaciteit van het gemaal bedraagt daardoor nu 1.800 m3 per minuut. De oude dieselmotoren kregen een museale bestemming; de ene werd verplaatst naar het Motoren- en Ambachtenmuseum in Nieuwe Niedorp en de andere naar gemaal De Tuut, waar de motor ter zijnde tijd ook werkend te zien zal zijn. 

Tijdens Open Monumentendag is het gemaal alleen vanaf de buitenkant te bezichtigen. 

Ansjovisjol KH44

Westfriesedijk tegenover 66c, Kolhorn

Kolhorn was tot 1929 een haven aan de voormalige Zuiderzee. Van de vissersvloot uit die tijd is alleen de ansjovisjol KH44 behouden gebleven. Bijzonder is ook dat de geschiedenis van dit uit 1899 stammende ijzeren schip geheel bekend is. 

Zo weten we dat op 23 april 1900 de Stavorensche Bomboot bij de werf W.F. Stoel & Zoon te Alkmaar van stapel liep. De werf, die door Willem Frederik Stoel in 1863 werd opgericht, droeg later de naam Nicolaas Witsen. Een burgemeester van Amsterdam, die ook bekendheid verwierf als onderzoeker van technische ontwikkelingen in de scheepsbouw. Onder werfnummer 186 werd de jol in opdracht van Pieter Bood IJz. uit Kolhorn in de winter van 1899 / 1900 gebouwd.

Pieter Bood heeft zijn jol, met visserijnummer KH44, de naam Jansje Johanna gegeven (vernoemd naar zijn jongste dochter, geboren op 21 oktober 1891).

Op zaterdag en zondag kunt u meevaren op de jol van 13 tot 17 uur (laatste afvaart om 16 uur). 

Met de authentieke ansjovisjol KH44 kunt u op zaterdag en zondag tussen 13 en 17 uur een rondvaart maken van ongeveer een uur. Er wordt gevaren op het Kolhornerdiep. De exacte route hangt wel af van de wind! Er wordt verteld over zeil- en visserijtechnieken en indien mogelijk worden deze gedemonstreerd. Ook de geschiedenis van Kolhorn en van de polders eromheen komt aan de orde.

Meer informatie op de website van Stichting Varend Erfgoed Kolhorn. 

Museum de Turfschuur

Westfriesedijk 66c, Kolhorn

Museum ‘de Turfschuur’ is een klein en overzichtelijk museum, gelegen aan de oude West-Friese Omringdijk. In het museum kunt u van alles zien en beleven over de strijd van de provinciale en plaatselijke bevolking om het hoofd letterlijk en figuurlijk boven water te houden. Daarnaast wordt uitgebreid aandacht besteed aan de veranderingen in het landschap in Noord-Holland en West-Friesland in het bijzonder. Met een originele 4-delige maquette en een korte videopresentatie krijgt u een goed beeld van 1000 jaar strijd tegen het water en de ontwikkeling van het landschap. Van zeegaten en waddenkust, verdronken dorpen en de Zuiderzee, tot vruchtbare polders.

Door middel van foto’s en bijzondere voorwerpen maakt u kennis met de gevarieerde maritieme geschiedenis van Kolhorn en de “meekrapproductie” in de Waard- en Groetpolders. 

De tijdelijke expositie staat vanaf mei 2022 in het teken van de plaatselijke middenstand die rond de jaren 1960 is verdwenen. 

Op zaterdag en zondag te bezoeken van 11.00 tot 17.00 uur. Dit weekend is de entree gratis. Bezoekers kunnen genieten van een kopje koffie met de zogenaamde Kalverpoten (Keallepoten). Dit is een bijzondere vorm kruidkoek waar een uniek verhaal achter zit, vraag er gerust naar bij de Turfschuur!

Er zijn drie verschillende audiotours om Kolhorn beter te leren kennen tijdens een wandeling van 45 tot 90 minuten.   

Meer informatie op de website van Museum Kolhorn.

Vliegtuig Crashlocatie Ansjoviskade

Ansjoviskade 50, Kolhorn

Op zondag 30 januari 1944 was deze Lancaster om 17.15 uur opgestegen vanaf het vliegveld Bourn in Engeland. De bommenwerper had Berlijn als doelwit. Voor de bemanning was het de zesde missie in deze samenstelling. In totaal stegen die avond 534 vliegtuigen op, waarvan 21 Lancasters van 97 Squadron. Twee Lancasters keerden niet terug, waaronder JB535.

De bommenwerper ontplofte om 22.12 uur boven Kolhorn, nadat het in brand was geschoten na een hevig vuurgevecht met een Duitse nachtjager. Piloot van dit toestel was Oberfeldwebel Heinz Vinke. Op het moment van ontploffen, liepen veel Kolhorners op straat, omdat een voorstelling van de plaatselijke toneelvereniging net was afgelopen. Wonder boven wonder raakte niemand gewond. Alle bemanningsleden kwamen echter om het leven. Zij en de brokstukken stortten in en rondom Kolhorn neer.

De herdenkingspaal is elke dag te bezoeken. Informatiebord aanwezig. 

Meer informatie op de website van Stichting Herdenkingspalen Hollands Kroon.

Visserswoning

Nieuwe Streek 8, Kolhorn

Het woonhuis aan de Nieuwe Streek 8 is een Rijksmonument en heeft de volgende beschrijving:

Pand onder zadeldak. Geverfde gevel met zesruits vensters waarboven een houten geveltopbeschieting met gesneden windveren, ca 1800.

De Nieuwe Streek en de Oude Streek zijn voetgangersgebieden. Houdt hier rekening mee. Op zaterdag en zondag is de buitenkant van het pand te bezichtigen.    

Laurenskerk

Kerkepad 3, Kolhorn

Op een terp wordt in 1646 een kerk gebouwd. Precies in de hoek van het oude vissersdorp. De oorspronkelijke ingang bevindt zich dan ook aan de oostzijde, de kant van de Oude en Nieuwe Streek. De oorspronkelijke kerk is van hout maar deze werd in 1788 verwoest in een grote brand. 

In 1792 wordt de huidige kerk gebouwd in de vorm van een halve kruiskerk. In 1854 is er een restauratie aan kerk en interieur. In 1966 is de Laurenskerk in slechte staat en wordt deze voor 1 gulden gekocht door het dorp. De kerk wordt mooi opgeknapt door een nieuwe stichting en is vanaf dan ook in gebruik voor culturele een maatschappelijke activiteiten. 

Op zaterdag en zondag is de Laurenskerk in samenwerking met de historische vereniging ‘Histoverkol’ geopend voor publiek van 10.00 tot 17.00 uur. 

Er wordt gewerkt aan een tentoonstelling ‘Hooglied’ wat past binnen het thema ‘Levend erfgoed’.

Mogelijk wordt orgel bespeeld. Meer informatie volgt. 

Meer informatie op de website van Dorpshuis De Nieuwe Horn en Laurenskerk.

Museum Terug naar Toen

Heerenweg 244, Barsingerhorn

Museum ‘Terug naar Toen’ heeft in het najaar van 2021 zijn deuren geopend. Er is een doorlopende expositie van oude landbouwwerktuigen, klein gereedschap, huiskamer van de jaren 30 vorige eeuw en een presentatie van oud Barsingerhorn.

Museum Terug naar Toen is op zaterdag en zondag te bezoeken tussen 10.00 en 16.00 uur. 

Speciaal voor kinderen is er een doe- en denkspel in het museum.