Prinsessen-route: een prinses ontvoerd

Enkele mogelijkheden om onderweg wat te drinken en/of te eten:

Schoonhoven:
Hotel-Restaurant Belvédère, Lekdijk West 2.

Restaurant Lekzicht, Buiten de Veerpoort 4-6.
Nieuwpoort: Eetcafé de Dam, Buitenhaven 1.

Café Cafetaria “De Poort”, Hoogstraat 15.
Vlist: Eetcafé-Billard de Ronde Schans, Franse Kade 8
Haastrecht: Restaurant Het Wapen van Haastrecht, Grote Haven 26.

Eetcafé Over de Brug, Veerlaan 1
Hekendorp: Café Goejanverwelle, Goejanwerwelle 29a. Oudewater: Eethuisje ’t Backertje, Markt Oostzijde 14.

Hotel Restaurant Abrona, Broeckerstraat 20
Polsbroekerdam: Hotel Café-Restaurant Het Wapen van Benschop, Benedeneind Noordzijde 478.


Achtergrondinformatie

Startpunt Vestingstad Schoonhoven
Schoonhoven had vóór 1672 alleen moderne verdedigingswerken aan de (zuid)oostkant van de stad, maar toen de Fransen kwamen opzetten in het Rampjaar is er een complete omwalling aangelegd met bastions (uitspringende gedeelten) en een brede gracht met enkele beren (keermuren tussen binnen- en buitenwater) en ravelijnen (verdedigingseilandjes). Die
vestingstructuur is grotendeels nog traceerbaar. Aan de (noord)oostkant ligt een stuk van de brede stadsgracht, een park en begraafplaatsen op voormalige bastions. Langs de Lek zijn bovendien nog een beer en een hoge wal - met de Veerpoort uit 1601 - bewaard gebleven. De havenkazerne, het voormalig Arsenaal, is een rijksmonument. Schoonhoven geniet landelijke bekendheid als ‘De Zilverstad’ en herbergt een zilvermuseum in de havenkazerne.

(1) Vestingstad Nieuwpoort
Aan de zuidoostzijde van de Lek is het vestingstadje Nieuwpoort vanuit Schoonhoven zichtbaar. Na een overtocht met het veer moet aan de overkant links aangehouden worden. Over de hoge rivierdijk gaat het dan recht op het kleine vestingstadje aan.
De aanleg van deze vesting is een direct gevolg geweest van de militaire ervaringen in 1672-1673. De verdediging van Ameide-Sluis - ook op de Lekdijk, maar verder naar het oosten - was toen namelijk niet afdoende gebleken (zie de Zuidelijke dijken-route). Bovendien was een vesting op de dijk schuin tegenover de gerenoveerde vestingwerken van Schoonhoven veel beter geschikt om rivier en dijken te verdedigen.

Stadhuis met inundatiesluis
Midden in het vestingstadje Nieuwpoort torent een authentiek raadhuisje omhoog op een overkluisd kanaaltje (de Haven). Het werd samen met de vestingwerken aan het eind van de zeventiende eeuw gebouwd. Onder dit stadhuis(je) werd toen een inundatiesluis geconstrueerd. Mocht het nodig zijn, dan zou hier water uit de Lek voor de Oude Hollandse Waterlinie (OHWL) in de Alblasserwaard ingelaten kunnen worden. Een statig Arsenaal (militair magazijn) staat aan de noordwestkant van de (Buiten)haven.

Vestingwal
De vestingwallen van Nieuwpoort zijn op hoogte gehouden als onderdeel van de waterkering langs de Lek en later verder hersteld. Tegenwoordig kan daarover een rondwandeling gemaakt worden met volop uitzicht op de vesting, de brede gracht, het polderland en de rivier de Lek.
De omwalling wordt onderbroken door zogenaamde coupures. Aan de oostkant is dat tevens een zwaar gemetselde beer voor de verbinding van vestingwal en dijk. Op dit kunstwerk zijn een tweetal dikke zuilen gemetseld, de zogenaamde monniken.

[Van het vestingstadje Nieuwpoort terug naar Schoonhoven, of desgewenst verder fietsen over de dijk naar het oosten (de Zuidelijke dijken-route)]

De Oude Hollandse Waterlinie
Zowel de Lekdijk als de dijk van de Hollandsche IJssel werden in de zomer van 1672 doorgestoken om het tussenliggende land van de Lopikerwaard onder water te laten lopen. Erg tegen de zin van de streekbewoners die in Schoonhoven te hoop liepen en een dreigende houding aannamen. Maar tegen het leger konden zij niet op: het land ten oosten en noorden van Schoonhoven werd onder water gezet. Dat bleef zo tot eind december 1673.

(2)
Franse Kade
Ten westen van Schoonhoven werd volstaan met de inundatie van een klein gedeelte van de
Krimpenerwaard. Dat was mogelijk m.b.v. een inundatiekade vanaf de Hemstoep bij de Lekdijk, via Bovenberg, tot aan de West-Vlisterdijk bij de Koeneschans. Na bewezen dienst werd deze keerkade weer opgeruimd na 1673.
In 1794 werd die inundatiekade nogmaals aangelegd en land onder water gezet. Opnieuw in verband met een invasie van Franse troepen. Het gedeelte tussen Bovenberg en de WestVlisterdijk/Koeneschans is hiervan als de Franse Kade bewaard gebleven.

(3)
Voormalige Koeneschans
De Franse Kade is kaarsrecht naar het riviertje de Vlist aangelegd. Daar tegenover ligt in de Vlist een vrij rond schiereilandje met bomen en gras. Dat is het restant van de Koeneschans op de grens van de Lopiker- en Krimpenerwaard. In de tijd van de waterlinie konden soldaten vanachter een aarden borstwering met kanonnen de Groote Kerkvliet en Slangenweg in de Lopikerwaard onder schot houden. Het horeca-etablissement ‘Eetcafé-Billard de Ronde Schans’ heeft hieraan zijn naam ontleend. In het kleine water- en verkeersknooppunt ligt ook de (Koene)schansbrug.

Wilhelmina van Pruisen
Langs het riviertje de Vlist werd in 1787 de koets van Wilhelmina van Pruisen aangehouden door zogeheten patriotten uit Gouda. Bij Hekendorp, vroeger Goejanverwellesluis geheten, werd zij met een pontje over de rivier gezet. Nu ligt daar een ophaalbruggetje voor fietsers en wandelaars met de naam van de prinses.
In een statige boerderij, thans bekend als de Prinsessenboerderij, wachtte de gemalin van stadhouder prins Willem V tevergeefs op toestemming om verder naar Holland te mogen reizen. Niet lang daarna maakte een Pruissisch leger een einde aan de opstand van de patriotten.

(4)
Goejanverwellesluis
De route volgt het tracé van de prinses langs de Vlist naar Haastrecht en vandaar over de provinciale weg tot de Wilhelmina van Pruisenbrug over de Hollandsche IJssel naar Hekendorp. In het karakteristieke dijkdorpje verbindt de Goejanverwellesluis de Hollandsche IJssel met de Dubbele Wiericke, een gegraven watergang in de richting van de Oude Rijn (zie de prins Willem IIIroute). Hier werd in 1672-1673 water ingelaten voor de OHWL. Meerdere keren werd er daarom een verdedigingswal opgeworpen. Daarvan is niets meer te zien.

(5)
Vestingstad Oudewater
Vanuit Hekendorp wordt de route in oostelijke richting voortgezet door een landelijke buurt tot in Oudewater. Het historische stadje was onderdeel van de OHWL. Om het oude centrum ligt de stadswal. Deze is aan de (zuid)oostkant nog enigszins herkenbaar. Ook is daar een brede gracht bewaard gebleven.
Het historische centrum van Oudewater is authentiek Oudhollands. Museum de Heksenwaag is ‘wereldberoemd’. De oude touwstad heeft een Touwmuseum.

Kerkfort
Vanuit Oudewater gaat deze route door de Lopikerwaard weer terug naar Schoonhoven: eerst maar het zuiden over de Damweg naar Polsbroekerdam en dan in westelijke richting langs de boerderijen en huizen van Polsbroek; de kerk in de dorpskern was in 1672 tot fort ingericht …; via de Slangenweg wordt de voormalige Koeneschans opnieuw bereikt en vandaar door het oerHollandse Bonrepas ook Schoonhoven.