De Hollands Historische Polder route

Met De Hollands Historische Polder route maakt u kennis met de water-en verdedigingswerken van de zuidkant van de Haarlemmermeerpolder. U fietst langs de "droogleggers", de gemalen en molens en de "verdedigers" de forten. Deze twee samen zorgen voor een groot stuk historie in de Haarlemmermeer. De Haarlemmermeer is een Nederlandse droogmakerij en gelijknamige gemeente in het zuiden van de provincie Noord-Holland. In de eeuwen voor de droogmaking in de jaren 1849-1852 was het Haarlemmermeer een enorme watervlakte. Drie gemalen hebben de Haarlemmermeer tussen 1849 en 1852 droog gepompt, gemaal De Leeghwater, gemaal De Cruquius, en gemaal De Lynden. De eerste twee gemalen komt u op deze route tegen, waarvan de Cruquius waarschijnlijk de bekendste is. In dit gemaal is ook een museum gevestigd. De Geniedijk Haarlemmermeer, waar ook een deel van de route over loopt, is een geniedijk, die werd aangelegd tussen 1888 en 1903 en onderdeel was van de Stelling van Amsterdam, die ongeveer 15 à 20 kilometer rondom deze stad ligt. In 1963 werd de militaire status van dit verdedigingswerk opgeheven. In 1996 werd de Stelling van Amsterdam door UNESCO op de Werelderfgoedlijst geplaatst. De dijk is een deel van de Waterlinie en van de stelling van Amsterdam de verdedigingslinie welke tot aan de tweede wereldoorlog het belangrijkste verdedigingssysteem was van de Nederland. Door onderwaterzetten van gebieden en door belangrijke wegknooppunten door middel van forten te versterken wilde men de "vijand" tegen houden voor hij Holland (de huidige randstad) kon innemen. Op die plaatsen waar de oprukkende vijand niet door het water kon worden tegengehouden, kon hij zo op deze plekken onder vuur genomen worden. Het Gemaal De Leeghwater staat in het Nederlandse dorpje Buitenkaag aan de zuidrand van de Haarlemmermeer, op de plek waar de Hoofdvaart en de Ringvaart samen komen. Het gemaal grenst aan de Kagerplassen. Het gemaal is vernoemd naar Jan Adriaanszoon Leeghwater, die in 1641 als een der eersten pleitte voor de droogmaking van het steeds groeiende Haarlemmermeer. De Leeghwater is het oudste van de drie gemalen. Gemaal De Leeghwater is voltooid in 1845. In dat jaar vond ook de eerste 'proefmaling' plaats. In 1848 werd het gemaal echt in gebruik genomen, het is nog steeds in gebruik. Het Fort bij Aalsmeer, ook wel bekend als Fort Rijsenhout, is een fort in Haarlemmermeer bij Aalsmeer. Het fort ligt op de (zuidelijke) plek waar de Geniedijk op de ringdijk, hier Aalsmeerderdijk geheten, uitkomt die langs de Ringvaart loopt. Het fort moest in het kader van de Stelling van Amsterdam onder meer de naast het fort liggende schutsluizen bewaken, waarmee de zuidwestelijke helft van Haarlemmermeer in geval van een vijandige aanval onder water gezet kon worden. Het Fort bij Hoofddorp is een fort van de Stelling van Amsterdam. Het is gelegen in een knik van de Geniedijk, ten westen van de Hoofdvaart. Oorspronkelijk lag het ten zuiden van Hoofddorp, tegenwoordig er middenin. Het fort is aangelegd rond 1903-1904. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het fort door de Luftwaffe gebruikt als paardenverzorgingsplaats. Na de oorlog fungeerde het twee jaar als interneringskamp voor politieke delinquenten. Daarna is het nog een tijd als magazijn gebruikt door de Nederlandse luchtmacht.Tegenwoordig is het fort in gebruik door een plaatselijke sportschuttersvereniging, als schietbaan. Het Fort bij Vijfhuizen is ook een fort van de Stelling van Amsterdam. Het is gelegen bij Vijfhuizen aan de westrand van de Haarlemmermeer tussen Haarlem en Hoofddorp. Het fort is gelegen aan de rand van het oude Haarlemmermeer. Het terrein van het fort en het voorterrein zou droog blijven staan. Omdat bij het Fort bij Vijfhuizen het gebied dat droog zou blijven staan vrij breed is, heeft men een dubbele slotgracht aangebracht Het fort heeft nog een prachtig gerestaureerde Genieloods uit 1897. Dit is de laatste nog bestaande metalen Genieloods van de Stelling van Amsterdam. De loods diende voor opslag van kanonnen, die elders in de Stelling gebruikt konden worden. Als de vijand aanviel, en de stelling in gereedheid gebracht moest worden, moest de Genieloods worden afgebroken. Daarom is de loods demontabel gemaakt. Het fort bij Vijfhuizen was ook de proeftuin voor de oorspronkelijke beplanting. Mede daarom was hier de Militaire Boomkwekerij gevestigd. Het doel was het kweken van bomen (en struiken) voor gebruik op en bij de forten. De Vijfhuizer Molen is een in 1875 gebouwde poldermolen . De Vijfhuizer bemaalde de Vijfhuizer Polder en verving een op 31 december 1859 afgebrande molen. Het is een rietgedekte achtkantige molen van het type grondzeiler met een oud-Hollands wiekenkruis. In de woning daterend uit 1924 heeft een groot gezin gewoond, iets wat nu moeilijk is voor te stellen. In 1938 werd een elektrisch aangedreven vijzel in de molen geplaatst. Bemaling op windkracht bleef mogelijk, wat tijdens de Tweede Wereldoorlog een goede keuze bleek te zijn. De Vijfhuizer Molen is te bezoeken wanneer deze draait. De Kleine Molen of De Hommel is een in 1879 gebouwde poldermolen aan de Hommeldijk 20 in Haarlem. De Hommel bemaalde de Vereenigde Groote en Kleine polders. De molen is een rietgedekte achtkantige molen van het type grondzeiler met een Oudhollands wiekenkruis. Hij is uitgerust met een vijzel, waarmee tot 1944 de polder werd bemalen. In dat jaar werd op last van de Duitse bezetter de polder onder water gezet. Na de oorlog is de Kleine Molen de behuizing voor een elektrisch gemaal geworden. In 1963/4 werd de molen opgeknapt, maar op 31 maart 1967 sloeg de bliksem in en brandde de molen uit.In 1972 en 1991 is de molen gerestaureerd, waarbij het verkoolde houten achtkant grotendeels is behouden.De Kleine Molen is te bezoeken wanneer deze draait. Gemaal De Cruquius stamt uit 1849 en is het de grootste stoommachine ter wereld. Het gemaal is daarna nooit gemoderniseerd en in 1933 buiten werking gesteld. Het behoort tot de Top 100 der Nederlandse rijksmonumenten. Het is genoemd naar de Nederlandse waterbouwkundige Nicolaus Samuelis Cruquius, geboren als Nicolaas Kruik in 1678 te West-Vlieland. De imposante combinatie van techniek en architectuur maken dat De Cruquius een industrieel monument van wereldformaat is. Het gemaal heeft op zijn beurt de naam Cruquius gegeven aan het dorp in de nabijheid. Na Gemaal De Cruquius fietst u langs de Ringvaart terug naar Lisse. Op dit laatste stuk van de route kunt u goed zien hoe laag de Haarlemmermeerpolder is gelegen en wat het effect van het water geweest zou kunnen zijn bij onderwater zetting!