Culemborg-Beesd-Leerdam-Culemborg

Maak een rondrit door de omgeving van Culembor. Ooit was het een klein handelsstadje aan de rivier de Meer. Het lag op de zuidelijke oeverwal van de rivier de Lek. In de veertiende eeuw werd er een stadsmuur om het plaatsje heen gelegd, om gespuis te weren en een gedeelte van de oude muur is nog te bekijken. Het is het oudste stuk overgebleven stadsmuur in Nederland. Wanneer je ’s avonds om 21.55 uur de klok hoort luiden, weet dan dat dit een al eeuwenoud gebruik is om aan te geven dat stadspoorten vijf minuten later zouden sluiten. Vroeger was het luiden van de klok voor veel mensen die op het land werkten een teken om naar huis te gaan, om daar een bord warme pap te eten. Het stadje wordt om die reden met carnaval Papklokkendam genoemd. Steden werden vaak beschermd door de massieve stadsmuren, maar de Nieuwe Hollandse Waterlinie bood ook bescherming. De hele verdedigingslinie De Nieuwe Hollandse Waterlinie strekt zich uit van Muiden tot de Biesbosch en is 85 kilometer lang. Op plekken waar het water niet gereguleerd kon worden, werden enorme verdedigingswerken gebouwd. Sinds 2005 is de Nieuwe Hollandse Waterlinie aangewezen als Nationaal Landschap, vier jaar later kreeg de volledige linie de status van Rijksmonument. Sinds 2010 is de verdedigingslijn kandidaat voor de Wereld Erfgoedlijst van Unesco. En terecht, want de Nieuwe Hollandse Waterlinie is een prachtig natuurgebied met forten, schuilplaatsen voor vogels en beschermde diersoorten en waterstaatkundige hoogstandjes die zichtbaar én verborgen zijn in het landschap. Twee van de prachtige forten aan de Waterlinie zijn langs deze fietsroute te bekijken. Fort Asperen is een torenforten, een soort fort dat vooral werd gebouwd in de Nieuwe Hollandse Waterlinie tussen 1840 en 1860. De torens van dit fort zijn gemaakt van zwaar metselwerk en hebben een doorsnede van 33 meter. Vroeger was het fort alleen bereikbaar via een houten ophaalbrug. Tijdens de mobilisatie van 1970 tijdens de Frans-Duitse oorlog en tijdens de Tweede Wereldoorlog, bleef Nederland relatief ongemoeid en hoefde de Nieuwe Hollandse Waterlinie niet ingezet te worden. In 1940, op 12 april, werd het fort voor de laatste keer gevechtsklaar gemaakt. Fort Asperen wordt tegenwoordig Kunstfort Asperen genoemd: het is het eerste fort waar een cultureel programma draait en sinds ’86 organiseert worden jaarlijks culturele evenementen en exposities georganiseerd. Het andere fort waar de route je heen leidt is het Werk aan het Spoel. In 1815 werd hier al een inundatiewaaiersluis met een aarden verdedigingswerk aangelegd. Deze werden in 1879 verbeterd en bij het aarden werk werden bomvrije gebouwen gezet. Bijzonder is dat de weg op de dijk dwars door het fort heen liep. In oorlogstijd werd deze weg afgezet en moest men een alternatieve route langs de fortengracht kiezen. Strategisch gezien was het Werk aan het Spoel noodzakelijk, maar had het langs de spoorlijn van ’s-Hertogenbosch naar Utrecht wel een gevaarlijke ligging. Vijanden konden gemakkelijk dekking zoeken achter de spoorweg.