Abel Tasman Kolonelsdieproute

Lutjegast ligt op een kleine zandrug. Tot duizend jaar geleden werd het dorp aan de noordkant begrensd door de zee en aan de west- en zuidkant door een moerassig veengebied. Verder naar het zuiden ligt de zandrug waar Grootegast op gebouwd is. Abel Tasman werd in 1603 geboren in Lutjegast. In het dorp zijn een museum en een wandelroute met informatiecentrum gewijd aan Tasman.

De route voert vanaf Stroobos (aanlegplaats 'De vier elementen') langs het van Van Starkenborghkanaal op de grens van het klei- en zandgebied, dus tot waar vroeger de zee kwam, naar de veengebieden bij Lutjegast. Vervolgens langs een stukje van het vroegere Kolonelsdiep en de Grootegaster Tocht, via de Abel Tasman weg naar het dorp zelf.

Het Kolonelsdiep vormde in Tasmans jeugd de vaarverbinding van de stad Groningen met Friesland, de Zuiderzee en Amsterdam. In het midden van de 17e eeuw werd die verbinding overgenomen door het nieuwe, veel beter bevaarbare Hoendiep, nu Van Starkenborghkanaal.

Beziens- en wetenswaardigheden

De route begint bij knooppunt 7. Bij punt 96: volg de afslag naar Dorp

# Bij Dorp zijn archeologische opgravingen verricht. De sporen daar wijzen al op bewoning vanaf de zesde eeuw.

# De route loopt langs het Van Starkenborghkanaal. Als onderdeel van de vaarweg Lemmer-Delfzijl is het in de jaren dertig en zestig van de vorige eeuw verbreed en verdiept. Nu wordt het geschikt gemaakt voor schepen tot 2500 ton. Midden 17e eeuw is het gegraven als het Hoendiep, de vaarweg van de stad Groningen naar Friesland en de Zuiderzee (nu IJsselmeer).

# De huidige hoge brug bij Eibersburen is van 2007. Hij verving de eerdere hoge brug uit 1937. Dat was een ijzeren basculebrug. Daarvoor lag er een lage draaibrug. 

# Direct na het plaatsnaam bord van Lutjegast gaat de route richting de Mieden. Deze term betekent laag gelegen hooilanden. Het land hier was vroeger zo drassig dat het alleen gebruikt kon worden om in de zomer hooi te winnen.

# Via de Bombay komt de route uit bij de kruising met De Wieren. Op die kruising stond in de eerste helft van de 17e eeuw een herberg. Langs de herberg liep het Kolonelsdiep. Dit diep was gegraven in 1573-1576 in opdracht van de Spaanse stadhouder Caspar de Robles. Het diep was bedoeld als alternatieve verbinding tussen de stad Groningen en Friesland. De eerdere route via het Reitdiep en de Lauwerszee was door de watergeuzen in dienst van de opstandige Vereenigde Provincies afgesloten voor de Spaanse overheersers. De herberg was tevens grenspost tussen provincies Groningen en Friesland. De vaarweg door het veengebied van het zuidelijk Westerkwartier functioneerde slecht. Daarom werd in de tweede helft van de 17e eeuw het Hoendiep gegraven.

# De naam Caspar de Roblesdijk, van de weg langs het restant van het Kolonelsdiep, herinnert aan de stadhouder.

# Het diep gaat bij knooppunt 23 over in de Grootegaster Tocht. Toen het Hoendiep in 1660 gereed was, groeven dorpen als Lutjegast, Grootegast en Niekerk vrijwel direct kanalen naar het Hoendiep om een trekvaartverbinding met de stad Groningen op te zetten. Zo ook de Grootegaster Tocht. Die is daarnaast een tijd in gebruik geweest voor de turfvaart vanuit de verveningsgebieden ten zuiden van Grootegast.

In de bocht van de Tocht staat de poldermolen de Eendracht. Die helpt nog steeds met de bemaling van de Sebaldebuurstermolenpolder. Bij het molenhuis staat ook een werkend schaalmodel van de Eendracht.

# Bij punt 41, de kruising met Westerzand/Abel Tasman weg is een rustpunt.

# De Abel Tasman weg slingert over de zandrug waar Lutjegast ook op gebouwd is. Hij loopt parallel aan het Van Starkenborgh kanaal. In de verte zijn de voorbij varende schepen te zien.

# Bij het plaatsnaambord Lutjegast staat links aan de weg een grote boerderij: Erfgoed Rikkerda. Dit is het voormalige schathuis van de borg Rikkerda. Die stond links, verderop in het land, schuin achter de huidige ijsbaan. De borg werd na 1675 gebouwd en bewoond door  Bernhard Johan Prott. Prott was commandant van de vesting Bourtange en speelde een belangrijk rol in de verdediging van Groningen in 1672. Hij overleed in 1703 en ligt met zijn drie weduwen begraven in de voormalige Nederlands Hervormde kerk in Lutjegast. De grafsteen ligt in de kerk onder de preekstoel, de grafkelder ligt onder de heuvel, buiten rechts naast de kerk.

# Na 200 meter verder staat links van de weg het openlucht informatie en educatie bouwwerk 'Lutje Batavia'. De informatie betreft Lutjegast, leven en werk van Tasman, en de natuur bij Lutjegast. Het is ook een beginpunt voor wandelingen in het veengebied ten zuiden van Lutjegast.

# De voormalige NH kerk staat in het centrum. Aan de muur, links van de voordeur hangt een plaquette over de verdiensten van Tasman. In het centrum is ook het Abel Tasman Museum.

Meer informatie over het museum en Lutjegast vindt u op www.tasmanroutes.nl, respectievelijk onder de rubrieken 'over ons' en 'aanlegplaatsen'.

# Via knooppunten 94, 10, 96 en 7 voert de route terug naar het beginpunt.