Naar de molens van de Schermer, het land van Leeghwater

Fiets eens door een typisch Nederlands polderlandschap en verbaas je over een vernuftig staaltje civiele techniek waar Nederland wereldberoemd mee is geworden. De waterstand wordt in de polder kunstmatig geregeld en is er lager dan in de omliggende gebieden en hebben geen directe verbinding met het water buiten het gebied, behalve via kunstwerken. Het waterpeil wordt geregeld door poldermolens, gemalen of afwateringssluizen. Waar het water hoger moet staan, kan met behulp van stuwen een vast, hoger waterpeil bereikt worden. De fietsroute wordt dan ook vaak doorkruist door watergangen; sloten die goed door kunnen stromen om het water te kunnen reguleren.

Het open en weids landschap dat dat je ziet, was ooit een groot merengebied. Eén van de meren die hier lagen, maar die als laatste tussen 1633 en 1635 werd drooggemalen is het Schermeer, waaraan de omgeving zijn naam dankt. De bemaling van het Schermer en Schermereiland gebeurt op een andere manier dan de meeste droogmakerijen in Noord-Holland te werk gaan. Zoals overal werd de polder door molens bemalen, maar op het gebied van waterhuishouding werd de Schermer op een andere manier drooggelegd. Allereerst werd een dijk aangelegd en werden en (binnen)boezems gegraven. Daaraan werden 52 rietgedekte molens geplaatst van het type achtkante binnenkruier.

Er zijn drie soorten polders: de droogmakerij, de indijking en de ontginning. In een droogmakerij is open water ingepolderd. Hier is een meer of plas letterlijk drooggemaakt. Een indijking is een inpoldering van een gebied aan de kust. Het zijn vaak kwelders die hier zijn drooggevallen en dijken beschermen het gebied en houden het water er nu weg. Bij een ontginning is natuurlijke woeste grond ontgonnen en klaargemaakt om cultureel te bewerken. Een ontginning hoeft dus niet altijd in een polderlandschap te resulteren, voormalige veen-, moeras-, heide- of duingebieden kunnen natuurlijk ook een andere bestemming krijgen.

Je gaat op deze tocht heel veel molens zien. De eerste vier dienen zich al aan op 3,5 kilometer. Strijkmolen B , Strijkmolen C , Strijkmolen D , en Strijkmolen E , staan mooi bij elkaar. In totaal stonden op deze plek veertien van dit soort molens. Drie van de vier molens zijn grondzeilers die in 1630 werden gebouwd. Alleen Strijkmolen E werd twee jaar eerder al geplaatst en is daarmee de oudste van deze vier molens. De strijkmolens staan aan de Molenkade en maalden het water uit diverse polders naar de Schermerboezem.

Bij knooppunt 52 op een kruispunt van wegen en waterwegen zie je molen De Otter die een bijzondere status heeft in dit landschap. Als enige in dit landschap met watermolens maalt ze graan en biedt ze werk aan mensen met een beperking. Neem gerust een kijkje op het molenerf.

Verderop kom je weer drie schitterende monumenten tegen, Strijkmolen L , Strijkmolen K , en Strijkmolen I brengen het water niet zozeer op een hoger niveau, zoals poldermolens, maar 'strijken' het door naar ander oppervlaktewater, bijvoorbeeld een rivier, zodat het afgevoerd kan worden. Vanaf een afstand is het zicht op de molens is werkelijk prachtig.

De tocht gaat verder naar Ondermolen O , Ondermolen K ,en Bovenmolen G Laatstgenoemde hoorde tot een ring van 16 molens en is als enige nooit verplaatst.
Van de oorspronkelijke 52 watermolens zijn er nog 11 behouden, de bekendste staan bij Schermerhorn en Ondermolen C , Bovenmolen E , Ondermolen D (Museummolen) worden in de volksmond nog altijd ‘de molendriegang’ genoemd. In de middelste molen is een bezoekcentrum ingericht.