Dorpenlandschap van Nieuwolda, Nieuw-Scheemda en Wagenborgen

In het noordoostelijke puntje van Nederland, tussen Winschoten en Delfzijl in, liggen drie kleine dorpen die onbeduidend lijken, maar die een mooi stukje Groningse geschiedenis tonen. Je fietst vanaf de Noordzee het binnenland in en doet onder andere de drie dorpen Nieuwolda, Nieuw-Scheemda en Wagenborgen aan op deze leuke, landelijke route. Vanaf de parkeerplaats op een steenworp afstand van de Noordzee, fiets je via het gehucht Woldendorp naar Nieuwolda. Dit dorpje ontstond in de zestiende eeuw en heette toen nog Midwolderhamrik. Er werd een dijk aangelegd om de Dollard te bedwingen en in de loop van de eeuwen drong de mens het water steeds verder terug. Het gewonnen land was erg vruchtbaar en dat droeg bij aan de rijkdom van de boeren in het gebied. Een deel van die rijkdom is af te lezen aan de fraaie gebouwen die in het dorp werden gebouwd. Je laat Nieuwolda achter je om naar Nieuw-Scheemda te fietsen, dat in het Gronings Scheemterhammerk wordt genoemd. In 2008 telde het dorp nog geen 280 inwoners en is daarmee dus een extreem kleine gemeenschap. Nieuw-Scheemda ontstond, net als Nieuwolda, na de inpoldering van een deel van de Dollard. Ook hier werden in de zestiende dijken gebouwd om het water in te dammen. In Nieuw-Scheemda staat ook de Nederlandse Hervormde Kerk (sleuteladres Mw. De Haan, vlakbij de kerk). Deze prachtige, ingetogen gotische kerk stamt uit 1661. Op de kerk ligt een schilddak, waarop een zeszijdige dakruiter staat. Het is een eenvoudige, maar harmonieuze kerk die zijn authenticiteit gedurende de eeuwen goed behouden heeft. Op weg van Nieuw-Scheemda naar Wagenborgen staat de Noordermolen, die in 1805 werd gebouwd. Het is één van de oudste poldermolens in Nederland die ook nog wel draait en maalt (op vrijwillige basis). Omdat de toestand van de molen in de loop van de tijd verslechterde – zelfs een restauratie in 1963 mocht niet meer baten, bleef er van de Noordermolen uiteindelijk niet veel meer over dan een ruïne. In 2004 werd de molen volledig en ingrijpend gerestaureerd, zodat hij weer in bedrijf kon worden gesteld. Wagenborgen is het grootste van de drie dorpen op de route de dorpskern ligt op een zandrug die vroeger een oever van de Dollard was. Dat Wagenborgen geschiedkundig gezien de minst belangrijke van de drie dorpen was, is te zien aan de verkavelingsstructuur, de percelen liggen niet loodrecht op de zandrug maar zijn een stuk slordiger aangelegd, wat de oogsten van de boeren uiteindelijk ook niet ten goede kwam. Daardoor bleef Wagenborg achter op Nieuwolda en Nieuw-Scheemde.