Veenhuizer molenroute

Een mooie rondwandeling door de polder over oude weggetjes en graskades.

Onderweg passeer je drie molens en twee oude gemalen.

Deze vormden samen de molengang die rond 1630 ‘de Grote of Zuyderwaard’ droogmaalde.

Bij het startpunt, het kerkje van Veenhuizen, staat een klokkestoel met een laat-middeleeuwse bronzen klok.

In een voorportaal van de kerk is bovendien het praalgraaf van Reinoud van Brederode te zien; de schoonzoon van Johan van Oldebarneveldt, de staatsman die in 1619 ter dood werd veroordeeld en onthoofd.

In de 17e eeuw was Reinoud van Brederode de Heer van Veenhuizen. 

Veenhuizen

Veenhuizen komt in 1289 voor als Vehuzen en in 1396 als Veenhuzen.

De plaatsnaam verwijst naar ‘huizen in het veen’. Van 1814 tot 1854 was Veenhuizen een zelfstandige gemeente. Vanaf 1854 werd het deel van de gemeente Heerhugowaard.

Veenhuizen is een middeleeuws veenontginningsdorp. Het omliggende land is een ‘druipland’ (bestaand land dat binnen de ringdijk van een droogmakerij, een polder komt te liggen).

Door de vroegere turfwinning zakte de bodem in. Zompige weilanden waren het gevolg. De

kleine eilandjes die her en der boven het water uitstaken, waren de druiplanden. Tijdens de inpoldering kwamen de oude stukjes grond in de nieuwe Veenhuizerpolder te liggen. Je herkent ze aan de hogere ligging in het landschap.

De dijk die Veenhuizen tegen het water van de Waert moest beschermen, de Groenedijk, ligt er nog.

Veenhuizerkerk (1963)

De moderne, Nederlands Hervormde Veenhuizerkerk staat op de plaats waar voorheen een kerkje uit 1862 heeft gestaan. En deze voormalige kerk, een zgn. waterstaatskerk, was weer gebouwd bovenop de resten van een middeleeuwse kerk.

In 2016, het Brederode jaar, zijn hier opgravingen verricht die niet alleen de funderingen van de kerk uit 1862 blootlegden maar eveneens de funderingsresten van deze veel oudere en ook nog veel grotere, middeleeuwse kerk. Archeologisch zijn deze resten onderzocht en getaxeerd, het middeleeuwse kerkje zou zijn gebouwd tussen 1250 en 1300.

Klokkenstoel

Rijksmonument

Bij de huidige kerk staat een klokkenstoel met een bronzen klok uit 1460.

Praalgraf van Reinoud van Brederode, heer van Veenhuizen (1567-1633)

Rijksmonument

Reinoud van Brederode was de schoonzoon van Johan van Oldenbarnevelt; de staatsman die in 1619 ter dood werd veroordeeld en onthoofd.

In de 17de eeuw was Reinoud van Brederode ‘Heer van Veenhuizen’. Adellijke grootgrondbezitters, ‘heren’, noemden hun nieuw verworven gebied vroeger een ‘Heerlijkheid’.

Zijn praalgraf, een marmeren tombe met zijn levensgrote beeltenis, staat in het voorportaal van de Veenhuizerkerk. Ook vind je hier meer info over Veenhuizen en Reinoud van Brederode.

Oorlogsgraven

Op het achter de Veenhuizerkerk gelegen kerkhof zijn de graven te zien van drie Engelse bemanningsleden die op 2 juli 1940 met hun bommenwerper Bristol Blenheim Mark IV in een weiland in de buurt van de kerk zijn neergestort.

Berkmeer en Berkmeerpolder

Geschiedenis

Naar verluidt was het in het Berkmeer dat Graaf Willem II van Holland op 28 januari 1256 door het ijs zakte en door de West-Friezen werd vermoord.

Bedijking

Al in 1609 bestonden plannen om het Berkmeer droog te maken. Toen werden ze niet ten uitvoer gebracht. De voorgenomen bedijking van het aangrenzende Heerhugowaard was aanleiding om het plan weer op te nemen. Op 21 maart 1633 verleenden de Staten van Holland en West-Friesland octrooi voor de bedijking van het Berkmeer. Slechts twee jaar later, in juni of juli 1635 was de gehele polder opgemeten en verkaveld. Het gebied beslaat ca. 288 hectare.

Molens

Molen de Veenhuizer (1603), niet meer in bedrijf, bemaalde de polder. Ernaast staat een elektrisch gemaal uit 1934.

Aan de overkant, in de Berkmeerpolder, staat de Berkmeermolen, deze poldermolen bemaalt met enige regelmaat de polder. De molen staat hier sinds 1803, maar werd oorspronkelijk gebouwd in 1608 en stond toen in Hensbroek.

Iets noordelijker staat Molen De Lage Hoek, ook wel De Vier Winden of Kaagmolen genoemd, is gebouwd in 1654 en bemaalt de Kaagpolder, die tegenover de Berkmeer is gelegen. Naast deze molen staat een gemaal uit 1879.