Open Monumentendag 2023 - Route Noord

Deze fietsroute is speciaal gemaakt voor Open Monumentendag 2023. Via de landelijke website van Open Monumentendag kunt u meer informatie vinden over de deelnemende panden. Hier kunt u ook een programmaboekje in PDF downloaden. Of bekijk alle routes van dit weekend via Bezoek Hollands Kroon.

U kunt elk punt op deze route gebruiken als begin- of eindpunt.

Korte beschrijving Wieringen

Het voormalige eiland Wieringen is ontstaan door de opstuwing van de zandige ondergrond in de voorlaatste ijstijd. De glooiing in het landschap herinnert hier nog altijd aan. De slingerende weggetjes, hoge haagbeplanting, Wieringerboerderijen, tuinwallen en eendenkooien zijn allemaal kenmerkend in het landschap. Ten zuiden van het eiland is in de 12e eeuw een wierdijk aangelegd om het stijgende water tegen te houden. Dit is nu een prachtig fietspad. Door de aanleg van de Amsteldiepdijk in 1924 was Wieringen niet langer meer een eiland.

Peilschaalhuisje

Quarantaine 1, Westerland

De route begint bij dit huisje aan de Waddenzee. Dit peilschaalhuisje is één van de twee peilschaalhuisjes op Wieringen. De andere staat in de haven van Den Oever. Beide huisjes dateren uit 1919. Ze zijn toen gebouwd in opdracht van Rijkswaterstaat en werden gebruikt om de waterstond vast te leggen. Langs de kost stonden er nog meer. Na de Tweede Wereldoorlog nam de computer het meetwerk over en zijn de meeste huisjes in onbruik geraakt. Het peilschaalhuisje kan alleen vanaf de buitenkant worden bezichtigd.

Molen de Onderneming

Koningstraat 25, Hippolytushoef

De molen is in 1851 gebouwd als een koren- en pelmolen. Het is een houten achtkantige bovenkruier met een stenen onderbouw. In 1930 raakte de molen buiten bedrijf omdat maalderijen met diesels of elektromotoren de functie van de molen hadden overgenomen. De molenaars zijn aanwezig op zondag van 11 tot 16 uur om u een rondleiding te geven door de molen. Er worden pannenkoeken gebakken er er is koffie/thee.

Muziekschool de Grebbe

Koningstraat 25, Hippolytushoef

De kerkelijke gemeente Rehoboth bouwde deze kerk in 1890. Samen met het voormalig Postkantoor (nummer 32) en de notariswoning (nummer 31) herinnert het nog aan een straat met een ‘voornaam’ verleden. 

In de jaren ’50 van de vorige eeuw, is de kerk buiten gebruik geraakt. Het gebouw kreeg andere bestemmingen en onderging verschillende verbouwingen. Sinds 1980 is het een woonhuis. Een deel van de oude kerkruimte is in gebruik als muzieklespraktijk onder de naam ‘De Grebbe’ – huis vol muziek. Weet je welkom in een werkruimte met een niet alledaags interieur, vol verhalen en symboliek!

Mede-eigenaresse Karin Smits draagt ieder jaar tijdens de Open Monumentendagen, een persoonlijk monument op aan iemand die van wezenlijk belang is geweest bij de wording van ‘De Grebbe’. In 2021 was dat meestersmid Cees Smit, die al het smeedwerk -binnen én buiten- naar hun eigen ontwerp, in opdracht construeerde. Vorig jaar werd er een mini tentoonstelling ingericht ter ere van Pieternella [buurvrouw Nel] Dekker, die haar leven lang – ze werd bijna 94- op nummer 29 heeft gewoond. ‘Nabuurschap’ is een woord wat onlosmakelijk met haar was verbonden. Open Monumentendag was een mooi moment om haar een mo(nu)ment te gunnen.

In 2023 wordt het persoonlijk monument opgericht voor Franciscus Johannes Martinus (Frans) Smits, de vader van Karin. Geboren in 1932 te Rotterdam en overleden in 2013 op Wieringen. Hij was schoenmaker, amateurmuzikant, zondagsschilder en -schrijver. En, hij had twee ‘rechterhanden’. Zonder zijn hulp zou ‘De Grebbe’ er heel anders uit hebben gezien. Het persoonlijke monument sluit dan ook naadloos aan bij het thema van Open Monumentendag van dit jaar: ‘Levend erfgoed’. 

Weegbrug

Slingerweg 127, Hippolytushoef

In de grote bloeiende tuin van de bewoners van 'Zonnehoek' in Hippolytushoef kun je de weegbrug uit 1948 komen bekijken. Het weegbrug huisje is onlangs weer in restauratie geweest, deze keer is de toog deur en kozijn helemaal vernieuwd in de originele stijl. Een kostenpost dat is bijeen gebracht door de opbrengst uit deze tuin, zoals de verkoop van fruit, sappen, enkele tuinplanten, diverse soorten jam en rondleidingen (1 uur) door deze tuin met historische achtergrond.

Enkele jaren geleden is het raam al vervangen en ook in oude staat teruggebracht. Met vakmensen denken we nu na over het dek van de weegbrug en wat daar onder schuil gaat...? Zo blijft een oud gebouwtje op Wieringen toch bestaan en gaan historisch besef en een gezonde toekomst samen, hand in hand. Sapjes en jam gemaakt zonder toegevoegde kunstmatige middelen, zijn beschikbaar en staan nu in het vernieuwde weegbrug huisje.

Kom gerust langs tijdens Open Monumentenweekend!

Wieringerboerderij

Kerkhofsteeg 1, Hippolytushoef

De voormalige Wieringerboerderij aan de Kerkhofsteeg is een rijksmonument. De boerderij had van oudsher altijd koeien en schapen. Van de schapenmelk werd schapenkaas gemaakt. De boerenzoon reed tijdens de festiviteiten in het dorp passagiers met de paardentaxi. Voor de lokale woningbouw trad hij op als transporteur met paard en wagen. Hij bracht de aangevoerde bouwmaterialen uit de haven naar de bouwplaats. De bewoners openen dit weekend op zaterdag en zondag voor u de deuren en staan u graag te woord over de historie van de boerderij. De Kerkhofsteeg is vanaf de hoofdstraat te bereiken.

Hippolytuskerk

Kerkplein 17, Hippolytushoef

De Hippolytuskerk is vernoemd naar de bisschop van Rome in de 2^de en 3^de-eeuw genaamd Hippolytus. De kerk is van oorsprong een 12e eeuws romaans bouwwerk opgetrokken uit tufsteen. Van de 13^de tot 15^de-eeuw is de toren verhoogd met toepassing van baksteen. Het schip is, met baksteen, in Gotische stijl herbouwd na een verwoestende storm in 1674. Er is ter plekke informatie aanwezig over de rijke geschiedenis van de kerk.

Op zaterdag opent de kerk zijn deuren van 11 uur tot 17 uur. 

Op zondag van 13.30 uur tot 17 uur.

Orgelbespeling in de Hippolytuskerk

Op zondagmiddag 10 september van 14.00 - 16.30 uur een orgelbespeling op het onlangs gerestaureerde Knipscheer-orgel. Deelnemende organisten zijn Jan Dekker, Jos Glim, Ralph Hania, Titia Lont en Kors Jan Snoeij.

Op elk half uur begint er een nieuwe bespeling door een van deze deelnemers.

Expositie in de Hippolytuskerk

De expositie wordt dit jaar verzorgd door de 15 jaar jonge Quiltgroep ‘Kleurrijk’ uit Oppenhuizen (Friesland). Quilts bestaan uit 3 lagen textiel: een top van aan elkaar gezette lapjes (het patchwork), een tussenvulling en een achterkant. Deze 3 lagen worden d.m.v. rijgsteekjes in een lijnenspel doorgequilt.

Deze expositie is beide dagen te bezichtigen:

- zaterdag 9 september van 11.00 - 17.00 uur

- zondag 10 september van 13.30 - 17.00 uur

Villa Zuiderzeewerken

Gemeenelandsweg 12, Hippolytushoef

Deze vrijstaande villa is gebouwd ten behoeve van een lid van de directie van de Zuiderzeewerken. Ten zuidwesten van de villa ligt een dubbele garage, die bij de tweede directievilla op nummer 8 hoort. De bakstenen gevels zijn voorzien van een witte stuclaag, die zat er oorspronkelijk niet op. Enkele ramen zijn vernieuwd. Bezoekers kunnen het pand allen vanaf de buitenkant bezichtigen.

Wieringer Eilandmuseum Jan Lont

Stroeerweg 39, Hippolytushoef

Op het voormalige Zuiderzee-eiland Wieringen staat, vlakbij de Waddenzee, de boerderij van laatste bewoner en eigenaar Jan Lont, nu het Wieringer Eilandmuseum. Beleef hier samen met uw kinderen het Wieringer boeren- en vissersleven. Op zaterdag en zondag toegang van 13 tot 16 uur. E

Heidense Kapel

Stroeerweg 39, Hippolytushoef

Volgens de overlevering heeft Willibrord op deze locatie rond 700 al een houten kerkje gesticht. Rond 1100 is de eerste tufsteen kerk op deze plaats gebouwd. In 1878 is de kapel gesloopt. Het is daarom niet bekend hoe deze kapel en eventuele voorgangers er exact hebben uitgezien. In 2006 heeft een groep inwoners het initiatief genomen om op deze bijzondere locatie een sobere en compacte kapel te bouwen. De Heidense Kapel is elke dag open van 10 tot 18 uur.

Vliegtuig crashlocatie Vatrop

Vatropperweg 16, Den Oever

Op woensdagochtend 3 november 1943 was de Amerikaanse Thunderbolt jager met piloot Ivan Moon opgestegen vanaf het vliegveld Debden in Engeland. Vanuit heel Engeland stegen die ochtend 500 bommenwerpers op en onder andere 18 jachtvliegtuigen. Zij moesten Amerikaanse bommenwerpers beschermen tegen aanvallen van Duitse jagers. Deze bommenwerpers moesten in Wilhelmshaven scheepswerven en onderzeebootbunkers bombarderen. Boven de Nederlandse Waddenzee kwam de Amerikaanse luchtmacht in gevecht met de Duitse Luftwaffe. Na een luchtgevecht dat op Wieringen vanaf de grond kon worden bekeken, stortte het toestel van Moon neer bij Vatrop. Het jachtvliegtuig met piloot, boorde zich vlak achter een dubbele woningen in de grond. Piloot Moon kwam hierbij om het leven. De herdenkingspaal is elke dag te bezoeken. Informatiebord aanwezig.

Michaëlskerk

Kerkweg 22, Den Oever

De Michaëlskerk dateert uit het begin van de 12e eeuw; een vestingkerk, gebouwd met tufsteen en één van de oudste kerken in ons land. Voordat deze kerk werd gebouwd, stond er een houten kerkje. Een bord in de kerk geeft aan dat deze kerk 'ontwijd werd door heidense Noormannen'. De eerste vermelding van het bestaan van Wieringen dateert van eind 8e, begin 9e eeuw. In die periode trokken de Vikingen steeds verder Europa in. Wieringen had een belangrijke strategische positie voor de Vikingen omdat het relatief hoog lag. De kerk is genoemd naar de heilige Michaël. De kerk diende vroeger ook als schuilplaats voor mensen en vee bij overstromingen. Door de eeuwen heen is de kerk meer dan eens verbouwd en gerestaureerd, onder andere in de 19e eeuw door Pierre Cuypers, de architect van het Rijksmuseum in Amsterdam. Veel van de werkzaamheden zijn bekostigd door bewoners van Wieringen en er is veel werk door vrijwilligers gedaan.

Molen de Hoop

Hofstraat 57, Den Oever

Molen de Hoop is in de tweede helft van de 17e eeuw gebouwd, vermoedelijk rond 1654, als korenmolen. Er zijn aanwijzingen op kaarten dat er vanaf 1541 al een molen heeft gestaan op dezelfde plaats. De molen is in de jaren 1920-30 buiten gebruik geraakt omdat met machines aangedreven maalderijen het werk hadden overgenomen. In 1941 brak een houten wiek, waarna de burgemeester verordonneerde ook de andere wieken te verwijderen. Nadien is de molen in verval geraakt. In 1952 is de molen gekocht door de Stichting Oud-Wieringen waarna een restauratie van het ziekenkruis volgde; in 1960 kreeg de molen weer een bovenas en in 1977 werd de molen voorzien van wieken. In 1991 kreeg de vereniging Wieringer Molens de molen in eigendom, waarna in 1993 - 1997 een grote restauratie door vrijwilligers volgde. De hele kap werd daarbij vervangen. Tussen 1997 en 2001 zijn de maalstoelen opnieuw opgebouwd, maar het duurde tot 2015 voordat de molen meerwaardig werd gemaakt en weer meel produceerde voor menselijke consumptie. Sinds 2001 draait de molen regelmatig op dins- en woensdagen en maalt enkele kerken per maand graan op ambachtelijke wijze. De molen is op zaterdag van 11 tot 16 uur geopend. De molenaars geven u graag een rondleiding. Er worden pannenkoeken gebakken en er is koffie/thee.

Oude school

Zwinstraat 66, Den Oever

In de Oude School uit 1931 bevindt zich Studio1931. Tijdens het Open Monumentenweekend presenteren 12 kunstenaars hun werk gebaseerd op 'Tussen Zoet en Zout'. Dit werk hebben zij gemaakt nav de bijzondere omgeving tussen het zoete IJssel en het zoute werelderfgoed de Waddenzee. Kom gerust een kijkje nemen in de oude school! De bewoners heten u welkom.

Historische Hoek

Havenkade 3a, Den Oever

In de Historische Hoek liggen drijvende steigers die speciaal bestemd zijn voor zeilende vissersschepen die als Varend Monument zijn aangemerkt. De Havenboet is in 2021 officieel in gebruik genomen door Onderdak Nautisch Erfgoed Wieringen.

Wieringer Skuutje WR60

De WR60 is het enige nog overgebleven Wieringer Skuutje van een vloot van vele van deze vissenscheepjes. Een Skuutje heeft een veel spitsere kop en kont dan een Aak, zelfs nog scherper dan van een Botter. Vermoedelijk is de WR60 (9,80 m lang en 3,30 m breed) omstreeks 1840, ruim 180 jaar geleden, op de werf van Alkema in Makkum voor visserman Jan Tijssen uit Den Oever gebouwd, een tijd waarin er nog geen elektriciteit, petroleum en telefoon bestond en Wieringen nog 84 jaar een eiland zou zijn!

Wieringer Aak WR4

Rond 1900 liet de heer Ten Bokkel bij scheepstimmerman Nijdam uit Van Ewijcksluis een grotere aak bouwen dan hij al had. Dat was de WR4. In het voorjaar viste Ten Bokkel er mee op haring en ansjovis, in de zomer op harder en bot. In herfst en winter op krekels en kokkels voor de Belgische en Engelse markt en ook op mosselen voor Duitsland. Zeegras is met dit schip nooit gevist. De Aak is in 2000 - 2004 gerestaureerd, met natte bun en handgenaaide zeilen van vlasdoek (linnen).

Viking Informatiecentrum

Havenweg 1, Den Oever

In het Viking Informatiecentrum is een tentoonstellingsruimte ingericht waarbij uiteraard de beide vikingschatten van Westerklief centraal staan. Verder worden de verhalen achter de opzienbarende vondsten verteld aan de hand van veelal originele voorwerpen uit de Vikingtijd (ca. 800 - 1100 na Christus). Er is ook informatie te vinden over het ontstaan van Wieringen in de voorlaatste ijstijd en zijn er diverse fossielen uit die tijd te bezichtigen. Het VIC is geopend op zaterdag en zondag van 12 tot 16 uur. Er worden ook de jaarlijkse Vikingdagen georganiseerd. Van 12 tot 17 uur kun je terecht in het vikingdorp, waar je meemaakt hoe de Vikingen leefden, woonden en werkten. Er zijn verschillende demonstraties zoals bronsgieren, smeden, leerbewerker, houtbewerken, naaldbinden, koken, boogschieten, zwaard- en bijlvechten.

Vikingdagen

Tegenover Havenweg 1, Den Oever

Tijdens de jaarlijkse Vikingdagen wordt er een tentenkamp opgebouwd. Hier kunt u het hele weekend van alles beleven en leren over de Vikingen. Er zijn allerlei activiteiten te bekijken zoals bronsgieten en hout- en leerbewerken. De handgemaakte producten zijn ter plekke te koop. 

Om echt het gevoel te krijgen van het Vikingleven mag u zelf boogschieten, hamer gooien, broodjes bakken en vilten. Dit zijn ook leuke activiteiten om te doen met kinderen. 

Er worden demonstraties gegeven door de groep ‘Vechten als een Viking’ uit Alkmaar. Dit jaar kunt u ook meedoen met een workshop waarbij u zelf de mogelijkheid krijgt om te ervaren hoe het is om te vechten als een Viking. 

De Vikingdagen zijn het gehele weekend. Zeker leuk om met kinderen te bezoeken!

Wierdijk

Tegenover Stroeërdijk 1, Hippolytushoef

Ooit was Wieringen een eiland. Om de mensen te beschermen tegen de Zuiderzee was er een dijk aangelegd van de Haukes tot aan Den Oever. Deze oude zeedijk werd gemaakt rond 1600 en is bekleed met geperst wier. Wier is een bepaald soort zeegras. Al sinds het jaar 1000 beschermen dijken Noord-Holland tegen de zee. De dijken worden versterkt met een strook van wier: een eierriem. Lange tijd vormden wierdijken de belangrijkste zeewering tussen de Zuiderzee. Rond 1100 kreeg de kust echter vaker met eb en vloed te maken. De gebouwde wierriemen konden niet meer zonder steun overeind blijven, daarom werden er palen voor de wierriemen geplaatst.

Maar in 1732 brachten de schepen van de West-Indische Compagnie paalworm mee die de palen begonnen aan te tasten. Bij stevige stormen knapten de palen als lucifershoutjes en uiteindelijk werd besloten om de wierriemen met stenen te ondersteunen. Met de inpoldering van Waard Nieuwland en het Wieringermeer verviel de functie als dijk. Waar nu de burgerweg loopt, was vroeger de zee. De doorsnijding van de dijk is hier nog goed zichtbaar.

In 2021 heeft de provincie Noord-Holland de historische Wierdijk op meerdere plekken gerepareerd en daarmee veiliggesteld voor de toekomst. Er is een nieuw fietspad aangelegd.

Nicolaaskerk

Westerlanderweg 63, Westerland

De Westerlanderkerk oftewel de Nicolaaskerk, is vernoemd naar de heilige Nicolaas. Hij is de beschermheilige van de vissers. Al in geschriften uit de 9e eeuw werd er verwezen naar deze kerk. Het oorspronkelijke kerkje stond waarschijnlijk op deze plaats op een verhoogd kerkhof.

De toren bestaat uit drie delen die zijn gescheiden door een bakstenen tandlijst. De klokkenstoel met klok van J. Godefrdi komt omstreeks uit het jaar 1510.

Het schip is in 1828 gebouwd tegen de oudere toren aan. Deze is gebouwd in vroeg neogotische stijl. De preekstoel dateert uit 1828 met een koperen kroontje.

Op initiatief van de plaatselijke bevolking is het schip van de kerk in de periode 1982-1985 grondig gerestaureerd. In 2012-2013 is de toren geheel gerestaureerd, voor een groot deel gefinancierd uit fondsen en de rest uit spaargeld van de Stichting Dorpshuizen Westerland.