Orvelterroute

Orvelte wordt voor het eerst genoemd in 1362. In de jaren 60 van de 20ste eeuw is Orvelte gereconstrueerd. De oorspronkelijke brink lag buiten het dorp. Bij de reconstructie is het typische beeld van het esdorp met een centrale brink ontstaan. Deze brink komt niet voor op de kadastrale kaarten uit 1832 die gebruikt zijn als basis van de reconstructie. Van de oorspronkelijke 17 boerderijen uit 1832 waren er nog 8 over. De open plekken in het dorp zijn opgevuld met historische boerderijen van elders. Sinds 1967 is Orvelte een beschermd dorpsgezicht en tegelijkertijd een soort openluchtmuseum: o.a. een 19e eeuws zuivelfabriekje, een houtzagerij, klompenmakerij, smederij, diverse boerderijen, dorpscafé, -winkel en tolhuis. Aan de rand van Orvelte is een boerderij uit de IJzertijd gereconstrueerd. Het terrein rond Orvelte is ook ingericht als of het 1900 is: heide, groenlanden en de kampen (kleinschalige ontginningen). De Noordesch is de oudste es van Orvelte. De indeling (vastgelegd in 1630) bestaat uit 50 perceeltjes waarop voornamelijk vlas en witterrogge wordt verbouwd.
Aan het Oranjekanaal stond de enige vlasfabriek van Drenthe.

Zweeloo
Zweeloo en Aalden vormen een dubbeldorp met de Aelderstroom er tussen. Zweeloo is ontstaan rond 1300. De fraaie hervormde kerk buiten het dorp stamt uit de tweede helft van de 13de eeuw. In de buurt van de kerk werd in 1952 het graf van de Prinses van Zweeloo gevonden. De kleding en sieraden van de gevonden vrouw zijn te zien in het Drents Museum. Vlakbij de kerk ligt nog het oudste deel van Zweeloo met fraaie oude boerderijen.

Aalden
Aalden is waarschijnlijk rond 1350 ontstaan tussen de Westerstroom en de Aalderstroom aan de oostkant op een zandbult. Aan de zuidkant van het dorp treft men de oudste boerderijen aan. De bekendste boerderij is het ‘Hoes van Hol An’ uit 1688. Hier tegenover ligt de Brink met de oude schaapskooi en oude waag. Sinds 1652 kent Aalden al een molen. De huidige molen 'Jantina Helling' is in 1891 gebouwd.

Mantingerveld
Het Balinger- en Mantingerzand staan bekende om z'n stuifzandheuvels en z'n jeneverbesstruwelen. De jeneverbes is een vreemde struik. Half Nederland kent hem echter niet, in tegenstelling tot de jenever zelf. De jenever was vroeger in tijden van armoede en ellende een volksdrank. Tijden In de 13de eeuw was de oudst bekende Nederlandse benaming voor de struik Jeneuver of Jeniever. De drank ontleent zijn naam dus aan de smaakmaker, de bessen van deze struik. De meeste jeneverbessen op het Mantingerveld zijn oude struiken waarvan sommige al meer dan 100 jaar.

Mantingerbosch en -weiden
De Mantingerbos en -weiden liggen in het beekdal van het Oude Diep. Het bestaat uit elzenbosjes, grasland en houtwallen. Kenmerkend voor het gebied zijn 17 soorten braamstruiken, korstmossen en adelaarsvarens. In een stukje oud bos met voornamelijk hulst broeden torenvalken en ransuilen.

Scharreveld
Oorspronkelijk bestond het gebied Scharreveld uit vier losliggende heideterreintjes. De bekendste zijn het Holtherzand en de Boekweitenplas. Het Holtherzand is voornamelijk een droog heidegebied. De overige terreinen waaronder de Boekweitenplas, de naam verwijst naar de teelt van Boekweit, zijn voornamelijk natte heidegebieden.

Westerbork
Westerbork wordt al in 1206 genoemd. In 1206 bezat Westerbork al een kapel, die in 1283 omgevormd werd tot kerk. De huidige kerk stamt uit de 14e eeuw met in de toren 3 klokken: één uit de 14e eeuw, één uit 1727 en de laatste uit 1956. Na de Tweede Wereld Oorlog is Westerbork uitgegroeid tot de toeristische kern van de gemeente Midden-Drenthe. Westerbork is tevens bekend geworden door het voormalig Kamp Westerbork met het Herinneringscentrum; beide liggen echter 12 km verder aan de rand van Hooghalen.