Warffum, Uithuizen en Usquert

Warffum is een heel oud dorp, met een geschiedenis die teruggaat tot de zesde eeuw voor Christus. Het dorp lag toen nog pal aan de kust. De eerste bewoners waren boeren die zich vestigden op de grote, hoge kwelderwal. Om zich voldoende te beschermen tegen gevaar van de zee verhoogden de vroege Warffumers hun woonplaatsen. Er ontstonden kunstmatige heuvels, opgeworpen om bij hoogwater een droge plek te hebben. Een aantal van deze wierden werd met elkaar verbonden. Zo ontstond het wierdedorp Warffum, omringd door een krans van huiswierden. Qua omvang en hoogte is Warffum een van de grootste wierdedorpen van Nederland. Pas rond 1200 werden in dit gebied de eerste dijken aangelegd.

In Warffum werd ook al vroeg recht gesproken. Warf is een oud Fries woord voor een volksvergadering waar recht werd gesproken. Een andere verklaring voor de plaatsnaam Warffum is warf in de betekenis van hoogte of verhoging en um als heem of woonplaats. In het geval van Warffum is ook een combinatie van beide verklaringen mogelijk: een verhoogde plaats waar recht wordt gesproken.

Al in de 11e eeuw werd hier de eerste kerk gebouwd, maar de huidige kerktoren van Warffum dateert van 1638. Deze ongeveer 45 meter hoge toren met een windvaan in de vorm van een zeepaard is een belangrijk herkenningsteken. De pastoor die in de Weem of pastorieboerderij woonde, was een belangrijk persoon in het dorp. De middeleeuwse Weem van Warffum – nu Pastorieweg 24 – is bewaard gebleven en fraai gerestaureerd.

Je volgt de dijk ten noorden van Warffum een heel eind langs de Waddenzee, op weg naar Uithuizen. Eerst kom je nog door de Noordpolder met het vissershaventje van Noordpolderzijl. De schepen die hier hun thuishaven hebben, hebben als de lettercode UQ van Usquert. Het zijn garnalenvissers, maar tot het verbod in 1962 werd er ook zeehondenjacht bedreven vanuit Noordpolderzijl.

Uithuizen is met 5.600 inwoners de grootste kern van de regio. Het dorp is ontstaan op een kwelderwal en lange tijd was de bebouwing geconcentreerd rond de hoofdweg en de haven. In de loop der eeuwen nam de bebouwing toe en kreeg het dorp aaneengesloten bebouwing met een stedelijk karakter.

Het dorp trekt jaarlijks vele bezoekers, mede dankzij de prachtige Menkemaborg, waar je op de fiets langskomt. Deze borg uit de zeventiende/achttiende eeuw is geheel ingericht in de stijl van die tijd. Bij de borg ligt een prachtige tuin, die ook in oude stijl is hersteld. De borg trekt jaarlijks vele bezoekers.

Neem ook een kijkje in Uithuizen zelf, je vindt er wel een viertal kerken. In het centrum staat de Jacobikerk, die dateert uit de dertiende eeuw. Het orgel uit circa 1700 is van de wereldberoemde orgelbouwer Arp Schnitger. Het is een van de meest origineel bewaard gebleven instrumenten van zijn oeuvre. De verbondenheid van de Jacobikerk met de Menkemaborg komt onder andere tot uiting in het zeer rijk gesneden kerkinterieur met preekstoel en herenbank. Als je de Jacobikerk wilt bezichtigen, moet je even contact opnemen met de VVV.

Een andere leuke bezienswaardigheid hier is Tuin de Winter, aangelegd in een romantische Engelse stijl. In de vijver zwemmen eenden, de oevers zijn voorzien van een weelderige beplanting. Lopend door de tuin kom je bijzondere bomen en heesters tegen, vaste plantenborders, pergola’s met rozen en clematissen en staan er overal vele soorten fuchsia’s en diverse kuipplanten. De tuin is 5000 vierkante meter groot en daarom heb je wel even de tijd nodig om alles te kunnen bekijken. Neem een kijkje op de site om te zien wanneer de tuin geopend is voor bezoekers.

Al snel fiets je Usquert binnen met zijn mooie Protestantse Kerk. De oorsprong van dit zaalkerkje ligt in de middeleeuwen. De oude gewelven zijn vervangen door houten, gestucte tongewelven. Op de oostwand zijn restanten muurschilderingen uit de late middeleeuwen zichtbaar. Maria en Petrus zijn te herkennen in een fragment uit het Laatste Oordeel. Een modern kunstwerk aan de noordkant van de kerk vertelt het verhaal van Liudger en Bernlef.

Ook het voormalige Raadhuis van Usquert is een kijkje waard, deze werd in 1930 gebouwd door Berlage. Het heeft een toren met twee klokken. Er gaat een mooi verhaal over de bouw van de toren. Tijdens de bouw bleken de vormen van de toren niet aan de esthetische verwachtingen te voldoen. Dit probleem werd opgelost door de toren iets hoger te maken. De meerkosten werden door de aannemer begroot op fl. 1200,-. De Raad van de gemeente Usquert was niet bereid deze meerkosten te betalen, waarop Berlage dit bedrag uit eigen portemonnee beschikbaar stelde!